ถนนสายนี้มีมาตั้งแต่ครั้งไหน นานเท่าใดไม่มีใครตอบได้ จำได้เพียงแต่ว่าเมื่อจำความได้ถนนสายนี้ก็อยู่อย่างนี้แล้ว สภาพเก่าเป็นเพียงทางเกวียน มีทางน้ำไหลตามแนวถนนก่อนที่ลำธารจะแยกตัวออกไปทางบึงใหญ่ ฤดูฝนถนนจะเต็มไปด้วยโคลนรถวิ่งไม่ได้ ใช้เกวียนพอไหว ส่วนมากจะเป็นทางเดินของชาวบ้านไปยังท้องนาของแต่ละคน ถึงหน้าแล้งถนนแห้งเป็นดินสีแดง เต็มไปด้วยฝุ่นคละคลุ้งไปตลอดสาย สมัยนั้นยังเป็นถนนที่เรียกขานว่า ถนนสายกลับบ้าน เป็นถนนของชาวบ้านอย่างแท้จริง ถนนสายหนึ่งเชื่อมโยงไปยังอีกหมู่บ้านหนึ่ง และต่อเนื่องไปจนถึงอำเภอ ไปถึงจังหวัดและต่อเนื่องไปไกลไม่มีที่สิ้นสุด

       ในโลกที่มีความสับสนวุ่นวาย โลกที่มีการแข่งขันสูงยุคสมัยที่ใครมือยาวสาวได้สาวเอา ใครที่มี “ปัญญา” ย่อมหาทางเอาชนะคนที่มีปัญญาน้อยกว่าได้ ส่วนคนที่ไร้ปัญญาก็มักจะถูกเอาเปรียบหรืออาจจะคิดสั้นไปเลยก็ได้ ระบบการศึกษาก็เป็นส่วนหนึ่งที่คิดว่าเป็นการทำให้คนมีปัญญามากกว่ากัน แต่ยิ่งมีคนเรียนสูงมากเท่าใด ปัญหากลับยิ่งมากตามไปด้วย  แสดงว่าการศึกษาในระบบมิใช่สิ่งที่จะทำให้มนุษย์มี “ปัญญา” ในการแก้ปัญหาเสมอไป แต่การศึกษาในระบบทำให้คนมีความรู้ในการประกอบอาชีพได้ คนที่มีความรู้ มีความสามารถอาจจะทำงานเลี้ยงตนเองและครอบครัวได้ แต่คนมีความรู้อาจจะไม่ใช้คนมีปัญญาก็ได้

หลักธรรมคำสอนในพระพุทธศาสนาที่มักกจะมีผู้กล่าวอ้างถึงเสมอคือคำว่า “บุญ” แลละ “บาป” บางครั้งมาพร้อมกัน เช่น “บาปบุญคุณโทษ” มองทั้งสองด้านคือด้านดีและด้านไม่ได้ บุญและคุณเป็นธรรมฝ่ายดี ส่วนบาปและโทษเป็นธรรมฝ่ายเลว ธรรมะในพระพุทธศาสนามักมีทั้งสองด้านและยังมีธรรมอีกกลุ่มหนึ่งที่ไม่ดีไม่เสีย เป็นธรรมฝ่ายกลางๆเรียกอัพยกตธรรม บุญและคุณเป็นสิ่งที่พุทธศาสนิกชนทั้งหลายอยากได้ อยากมี คนที่มีบุญมักจะทำอะไรก็จะประสบความสำเร็จ แม้งานจะมีความยุ่งมาก มีความสลับซับซ้อนมากเพียงเพียง แต่หากคนมีบุญกระทำแล้ง งานที่ที่หนักก็เบา นั่นเพราะบุญที่คอยเกื้อหนุน คอยช่วยเหลือค้ำจุน ดังนั้นทุกคนจึงอยากได้บุญ และอยากเป็นคนมีบุญ ยิ่งในยุคที่เศรษฐกิจที่ไม่ค่อยจะดีนัก คนทั้งหลายนอกจากจะปรารถนาทรัพย์สินเงินทองแล้วยังอยากได้บุญด้วย 

        เข้าพรรษาผ่านมากึ่งเดือนแล้ว ดูเหมือนว่าเวลาจะหมุนเร็วแทบจะไม่ทันตั้งตัว มัวแต่ทำอะไรอยู่ก็ไม่รู้ ตั้งใจไว้ก่อนเข้าพรรษาว่าปีนี้จะพิจารณาความเป็นไปของชีวิต สิ่งไหนที่พอจะวางได้ก็พร้อมที่จะวาง สิ่งไหนที่ทำยังไม่เสร็จหรือเป็นงานต่อเนื่อง ก็จะพยายามทำต่อไปจนกว่าจะเสร็จสิ้นกระบวนความ จากนั้นก็น่าจะถึงเวลาในการหยุดพักเสียที เพราะอายุก็เข้าใกล้วัยหกสิบปีเข้ามาทุกที มรณภัยจะมาเยือนเมื่ไหร่ก็ไม่อาจจะหยั่งทราบล่วงหน้าได้

        หลายเดือนมาแล้วที่ไม่ได้ขีดเขียนอะไรในโลกไซเบอร์ ไม่มีเหตุผลไม่มีข้ออ้าง เพียงแต่รู้สึกเนือยๆไป ข้อมูลแทบทุกอย่างที่ควรรู้ มีปรากฏในโลกโซเซียลหมดแล้ว หากอยากรู้เรื่องอะไรเพียงแค่กดปุ่มก็สามารถค้นหาข้อมูลได้ทุกเรื่องอยู่แล้ว คนที่จะมาเสียเวลาอ่านเรื่องยาวๆน่าจะมีน้อยลง เว็บไซต์ไซเบอร์วนารามคงต้องเปลี่ยนแนวใหม่ เพื่อให้ทันสมัยมากยิ่งขึ้น จนแล้วจนรอดก็คิดไม่ออกว่าจะเปลี่ยนแปลงอย่างไร ไปแนวไหน เอาไว้พร้อมเมื่อไหร่ถึงเวลาคงรู้เอง ตอนนี้เริ่มต้นแล้ว อ่านเรื่องเบาๆแด่เพื่อนผู้จากไป

          วันที่ ๙ มกราคม ๒๕๖๐ เจ้าประคุณสมเด็จพระวันรัต เจ้าคณะใหญ่คณะธรรมยุต  กรรมการมหาเถรสมาคม เจ้าอาวาสวัดบวรนิเวศวิหาร    กรรมการที่ปรึกษาสำนักฝึกอบรมพระธรรมทูตไปต่างประเทศ (ธรรมยุต) เป็นประธานในพิธีปฐมนิเทศการฝึกอบรมพระธรรมทูตไปต่างประเทศ รุ่นที่ ๒๓ ประจำปี  พ.ศ. ๒๕๖๐ ณ พระอุโบสถ วัดพระศรีมหาธาตุ  แขวงอนุสาวรีย์  เขตบางเขน  กรุงเทพมหานคร