โรงเรียนเปิดเทอมได้หลายวันแล้ว เสียงจากโรงเรียนดังมาถึงบริเวณวัดทั้งเสียงเด็กวิ่งเล่นหยอกล้อ เล่นกีฬา เสียงดนตรี เสียงอะไรต่อมิอะไรอีกมากมาย เป็นสิ่งที่บ่งบอกว่าชีวิตตามปรกติของชาวบ้านได้ดำเนินไปตามวิถีทางที่ควรจะเป็นแล้ว หลังจากที่โรงเรียนได้ปิดเทอมมานาน ตอนนี้ได้เวลาดำเนินไปตามครรลองของชีวิตแล้ว โรงเรียนแผนกนักธรรมบาลีก็ได้ฤกษ์เปิดเทอมแล้วเหมือนกัน
แดดยามเช้ากำลังอบอุ่นในวันที่อากาศสดใสกำลังฉันภัตตาหารเช้าบังเอิญว่าวันนี้ไม่ค่อยมีอะไรจะฉัน มีข้าวเหนียวและหมูย่างมาชิ้นหนึ่ง กำลังร้อนๆ ใส่ปากเคี้ยวไปแล้วได้ครึ่งหนึ่ง เหลือบไปดูข้างๆเจ้าแมวดำกำลังจ้องมองเหมือนกำลังเอ่ยปากขอ หากแมวกลืนน้ำลายได้คงได้เห็นลูกกระเดือกแมวขึ้นลงหลายรอบแล้ว แมวดำตัวนั้นคงกำลังหิว
มีแมวหลายตัวมาอาศัยอยู่ด้วย แม้จะไม่ได้เลี้ยงโดยตรงแต่มันมาอาศัยอยู่ด้วยตั้งแต่ตัวยังเล็ก จึงให้อาหารมันกินเรื่อยมา หากมีเงินหน่อยก็จะซื้ออาหารแมวประเภทที่เป็นเม็ดใส่ถาดไว้ในทำนองว่า “หิวเมื่อไหร่ก็แวะมา” ประมาณนั้น แม้แมวจะไม่ค่อยชอบอาหารประเภทสำเร็จรูปนัก แต่เมื่อไม่มีอะไรจะกิน พวกเขาก็ก้มหน้าก้มตากินอาหารนั้น บางครั้งก็หันมามองในทำนองสงสัยว่าไม่มีอะไรที่ดีเกินกว่านี้อีกแล้วหรือ แต่เมื่อไม่ได้รับคำตอบก็ก้มหน้ากินต่อไป พอท้องอิ่มก็จะเดินจากไปหาที่หลบนอนที่ไหนสักแห่ง
ตามปรกติวันหนึ่งจะได้พบหน้าบรรดาแมวทั้งหลายวันละสองครั้งคือเช้ากับเย็น ตอนเช้าหากมีอาหรประเภทปลาหรือเนื้อแมวก็จะโชคดีได้อาหารด้วย แต่ตอนเย็นอาจจะมีอาหารสำเร็จรูปใหม่ๆรูปติดมือมาด้วย กาลเป็นไปทำนองนี้มานานจนแมวเหล่านั้นเติบโตเป็นหนุ่มเป็นสาว นานๆครั้งจึงจะย้อนกลับมาเยือนสักที ธรรมชาติของแมวนั้นพอเติบโตเป็นหนุ่มสาวก็มักจะชอบเที่ยวลืมกลับถิ่น แต่พอเวลาไม่มีอะไรเหลือ หรือเวลาหิวถึงจะย้อนกลับมายังถิ่นที่เคยอยู่
แมวดำตัวนั้นนั่งมองอาหารที่กำลังจะส่งเข้าปากทำให้กลืนไม่ลงจำเป็นต้องส่งหมูปิ้งที่เหลือครึ่งหนึ่งให้เจ้าแมวดำไป ส่วนเจ้าของก็ได้แต่ฉันข้าวเหนียวชิ้นสุดท้าย ก่อนจะตามด้วยน้ำมากหน่อย พอท้องตึงๆไม่หิวจนเกินไป บางครั้งก็ต้องทนหิวเพื่อที่จะให้ผู้อื่นอิ่ม
ตอนนั้นพลันย้อนคิดไปถึงเด็กสองคนที่วัดอโศการาม เมืองไพสาลี อินเดีย วันนั้นแดดร้อนมาก เดินลงจากรถกำลังจะมุ่งหน้าไปยังสระน้ำโบราณ หน้าปาวาลเจดีย์อันเป็นสถานที่ที่พระพุทธเจ้าทรงให้การอุปสมบทแก่นางมหาปชาบดีโคตมีเป็นภิกษุณีรูปแรกในพระพุทธศาสนาพร้อมทั้งอุปสมบทสตรีเป็นภิกษุณีอีกห้าร้อยรูป
ไพศาลีหรือเวสาลีในอดีตคือเมืองหลวงของแคว้นวัชชีพระพุทธองค์เคยแสดงพระสูตรสำคัญที่ชาวพุทธรู้จักดีนั่นคือรตนสูตร เป็นสูตรว่าด้วยการกำจัดภัยภิบัติ สมัยนั้นเมืองเวสาลีประสพทุพภิกขภัย พระพุทธองค์จึงเสด็จไปแสดงรตนสูตรจนกระทั่งภัยทั้งหลายสงบระงับบ้านเมืองกลับคืนสู่ความเป็นปรกติ พระสงฆ์ในปัจจุบันมักนำพระสูตรนี้มาใช้ในการเจริญพระพุทธมนต์เป็นบทที่ใช้ในการทำน้ำพระพุทธมนต์ นอกจากนั้นยังมีพระสูตรสำคัญอื่นๆอีกที่พระพุทธองค์ทรงแสดงที่เมืองเวสาลีเช่นมหาลิสูตร มหาสีหนาทสูตร จูลสัจจกะสูตรและมหาสัจจกะสูตร เตวิชชสูตร สุนักขัตตสูตร สารันททสูตร เป็นต้น
ปัจจุบันมีสถานที่สำคัญทางพระพุทธศาสนาคือ “ปาวาลเจดีย์” ที่มีความสำคัญคือในการเสด็จเวสาลีครั้งสุดท้ายก่อนปรินิพพาน พระพุทธองค์ทรงรับสวนมะม่วงของนางอัมพปาลีคณิกาหญิงงามเมืองแห่งเวสาลี ซึ่งนางได้อุทิศถวายให้เป็นสังฆารามนามว่า “อัมพปาลีวัน” พระพุทธองค์ทรงจำพรรษาสุดท้ายที่เวฬุวคาม ทรงปลงอายุสังขารที่ปาวาลเจดีย์และเมื่อพระพุทธองค์เสด็จปรินิพพานแล้วได้ 100 ปี ได้มีการทำสังคายนา ครั้งที่สอง ณ วาลุการาม ซึ่งสถานที่ทั้งหมดเหล่านี้อยู่ในเวสาลีแห่งแคว้นวัชชีปัจจุบันคือเมืองปัตนะ
วันนั้นที่สระน้ำทางเข้าปาวาลเจดีย์ อากาศร้อนจึงซื้อน้ำอัดลมมาหนึ่งขวด นั่งดื่มไปได้สักอึกหนึ่งจากนั้นก็นั่งมองลงไปยังสระน้ำข้างล่างนึกถึงประวัติความเป็นมาและความเชื่อที่สืบทอดมาจากโบราณกาลสองพันกว่าปีมาแล้วความเชื่อแม้จะลดลงไปได้แต่ก็ยังมีคนอีกหลายคนที่ยังเชื่อตามคำเล่าลือที่เชื่อกันว่า เป็นสระที่พระนางมัลลิกาภริยาของพันธุละเสนาบดีลงอาบและได้คลอดลูกชายฝาแฝดสิบสองครั้งรวมเป็นสามสิบสองคน ดังนั้นคนอินเดียจึงมีความเชื่อว่าใครที่อยากจะได้บุตรชายให้มาอาบน้ำที่สระโบกขรณีแห่งนี้
กำลังจะยกขวดน้ำอัดลมดื่มเป็นครั้งที่สอง หันกลับไปก็ได้เห็นพี่น้องสองคนกำลังจ้องมอง น้องชายกำลังกัดเล็บและกลืนน้ำลายบ่งบอกในทำนองว่ากำลังหิวอยากดื่มน้ำสีดำๆในขวด เขาคงไม่ค่อยได้ดื่มเพราะมีราคาค่อนข้างแพง ขวดน้ำที่กำลังจะยกดื่มพลันต้องแปรเปลี่ยนเป็นยื่นให้สองพี่น้องนั้นแทน
พอได้น้ำดื่มเขาทั้งสองแสดงอาการดีใจจนเห็นได้ชัด ต่างก็แบ่งกันดื่มพี่ดื่ม น้องดื่มสักพักก็เหลือน้ำเพียงค่อนขวดแต่เขาทั้งสองก็ยังถือไว้ในมือไม่ยอมทิ้งเหมือนกำลังถือสิ่งที่มีค่ามหาศาล กล้องในมือก็เริ่มทำงานถ่ายภาพธรรมชาติชีวิต เป็นนางแบบนายแบบที่ไม่ต้องมีราคาค่าตัว ไม่ต้องเสริมเติมแต่งอะไรให้ยุ่งยากก็ได้ภาพที่แสดงอกถึงความเป็นธรรมดาของชีวิต ซึ่งบางครั้งแค่เพียงมีกิน มีดื่มให้ท้องอิ่มก็เพียงพอแล้ว ไยต้องดิ้นรนแสวงหาจนเกินความจำเป็น คิดถึงคำโบราณที่บอกว่า “เงินทองของมายา ข้าวปลาสิของจริง” เมื่อท้องอิ่มบางครั้งก็ไม่จำเป็นต้องมีเงินมากมายมหาศาลก็ได้ เพียงแค่มีพอกิน พอใช้ชีวิตก็ดำเนินต่อไปได้
เด็กอีกคนพอเห็นเพื่อนได้ดื่มน้ำฟรีก็เดินเข้ามาหาพลางส่งสายตาอ้อนวอนในทำนองว่าผมก็หิวทำไมไม่แบ่งให้ผมบ้าง จึงบอกว่าหมดแล้วไม่มีแล้ว เธอก็ต้องหิวต่อไป เราช่วยคนทุกคนให้พ้นจากความหิวไม่ได้ แต่แบ่งปันความอิ่มให้แก่คนรอบข้างได้ ก็นับเป็นความสุขอย่างหนึ่ง
ไม่ไกลจากปาวาลเจดีย์ ยังมีโรงเรียนใต้ต้นไม้ที่ทั้งครูและนักเรียนต่างก็แต่งตัวกันตามสบาย นั่งเรียนกับพื้นหญ้า เมื่อขออนุญาตบันทึกภาพครูท่านนั้นก็บอกให้ถ่ายภาพได้ตามสะดวกจากนั้นครูก็เริ่มสอนบทเรียนประจำวันเป็นบทที่ว่าด้วยการสวดมนต์อ้อนวอนอะไรสักอย่าง เมื่อถ่ายภาพเป็นที่พอใจแล้วจึงบอกลาครูคนนั้นหันมาพูดภาษาอังกฤษชัดถ้อยชัดคำ
ถึงแม้จะมีเงินมากหากไม่รู้จักใช้สอย เงินนั้นก็อาจจะนำไปสู่ความเสื่อมได้ดังที่มีภาษิตที่แสดงถึงความเจริญและความเสื่อมไว้ในปราภวสูตร ขุททกนิกาย สุตตนิบาต (25/303/317) ความว่า “เทวดาตนหนึ่งได้ทูลถามพระพุทธเจ้าถึงทางแห่งเจริญและความเสื่อม พระผู้มีพระภาคได้แสดงถึงเหตุแห่งความเสื่อมไว้สิบสองข้อ ในสิบสองข้อนั้นมีข้อหนึ่งที่แสดงถึงคนมีทรัพย์มากแต่ไม่รู้จักแบ่งปันว่าเป็นเหตุแห่งความเสื่อมได้ความว่า “คนมีทรัพย์มาก มีเงินทองของกิน กินของอร่อยแต่ผู้เดียว ข้อนั้นเป็นทางของคนเสื่อม” แปลมาจากภาษาบาลีว่า “ปหุตวิตฺโต ปุริโส สหิรญฺโญ สโภชโน เอโก ภุญฺชติ สาทูนิ ตํ ปราภวโต มุขํ"
ยังมีผู้คนในโลกนี้อีกมากที่กำลังอดอยากหิวโหย หาได้ไม่พอกิน กินไม่ค่อยอิ่ม แต่บางคนมีทรัพย์สินเงินทองมากมมายมหาศาล หากกินคนเดียว อิ่มคนเดียว โดยที่ไม่เหลียวแลดูคนรอบข้าง การกินของอร่อยแต่ผู้เดียวนั้นเป็นทางแห่งความเสื่อมอย่างหนึ่ง เงินทองเหมือนของมายาอาจเสื่อมสลายหายสาบสูญไปได้ทุกเวลา แม้จะเราจะช่วยคนทั้งโลกให้พ้นจากความทุกข์ยากไม่ได้ แต่ทว่าการแบ่งปันสิ่งที่มีอยู่แม้จะเป็นสิ่งเล็กๆน้อยๆ แต่บางครั้งสิ่งนั้นกลับมีคุณค่ากับผู้ที่กำลังหิวและเป็นความสุขใจสำหรับผู้ให้
พระมหาบุญไทย ปุญญมโน
28/05/56