อากาศเดือนเมษายนร้อนอบอ้าวมาหลายวันแล้ว ยังดีที่มีฝนตกลงมาบ้าง อากาศที่กำลังระอุร้อนจึงพอบรรเทาลงไปได้ ในช่วงสองสามวันที่ผ่านมาได้เดินทางไปต่างจังหวัด ชาวบ้านนิมนต์ไปร่วมงานทำบุญอุทิศให้กับญาติผู้ใหญ่ท่านหนึ่งที่เสียชีวิตไปเมื่อปีที่ผ่านมา ประเพณีของคนในชนบทแห่งนี้เมื่อมีคนเสียเสียชีวิตผ่านไปหนึ่งหรือสองปีก็จะต้องทำบุญอุทิศให้กับผู้วายชนม์ จะยากดีมีจนอย่างไรก็ต้องทำให้ได้ หากไม่ทำชาวบ้านจะครหากล่าวหาว่าเป็นคนที่ไม่มีความกตัญญู ยิ่งเป็นญาติผู้ใหญ่ยิ่งต้องรีบทำ ชาวบ้านและงานบุญจึงมีให้เห็นอยู่เป็นประจำ
วันนั้นเดินทางไปถึงก็มืดค่ำแล้ว ในฐานะเจ้าภาพคนหนึ่งจึงนั่งฟังพระสวดมนต์ซึ่งใช้เวลานานกว่าหนึ่งชั่วโมง จากนั้นก็ติดตามหลวงพ่อซึ่งเป็นประธานสงฆ์ในงานกลับวัดเพื่อหาที่พักผ่อนหลับนอน ฝนเจ้ากรรมโปรยปรายลงมาในเวลามืดค่ำ อากาศจึงหนาวเย็นสบาย ยิ่งวัดป่าที่แทรกตัวอยู่ท่ามกลางป่าไม้ อากาศกำลังดี ได้สนทนากับเจ้าอาวาสสักพักก็ถึงเวลาหลับ เวลาพึ่งสามทุ่มนอนไม่หลับจึงนั่งเล่นดื่มด่ำกับบรรยากาศแห่งความสงบ จิตใจก็พลอยผ่อนคลายและสงบไปด้วย มีพุทธภาษิตในสังยุตตนิกาย สคาถวรรค(15/371/122) ว่า "อุปสนฺโต สุขํ เสติ แปลว่า ผู้สงบระงับอยู่อยู่เป็นสุข" และความสงบเป็นยอดแห่งสุข มีภาษิตยืนยันไว้ใน ขุททกนิกาย ธรรมบท(25/25/42) ความว่า "นตฺถิ สนฺติ ปรํ สุขํ แปลว่า ความสุขอื่นยิ่งกว่าความสงบไม่มี" แม้จะได้สัมผัสกับความสงบเพียงระยะเวลาไม่นาน แต่ทว่าความสงบนั้นทำให้ชีวิตมีพลังแรงใจพร้อมที่จะอยู่กับโลกธรรมต่อไปอีกหลายปี
ชีวิตทุกคนต่างก็ไม่แตกต่างกัน พอถึงวันหนึ่งก็ต้องหยุดพฤติกรรมคืนร่างลงสู่ดินเฉกเช่นเดียวกัน จะยากดีมีจนอย่างไรในที่สุดก็หนีไม่พ้นความตายเหมือนกัน เมื่อคิดได้อย่างนี้จิตใจที่ว้าวุ่นก็ค่อยสงบระงับลืมเลือนเรื่องราวต่างๆอยู่กับปัจจุบันขณะ ฝนยังคงโปรยปรายมาเป็นระยะเสียงฝนกระทบหลังคาสังกะสีก่อให้เกิดเสียงดังที่ไม่มีท่วงทำนองเป็นระยะๆ เหมือนกำลังลังฟังเสียงเพลงจากธรรมชาติที่บรรเลงเพลงกลางป่าให้ฟัง ชีวิตในชนบทเรียบง่ายและทุกอย่างเป็นไปตามธรรมชาติ
เสียงแมลงกลางคืนยังบรรเลงเพลงที่ไม่มีท่วงทำนอง ไม่มีการเรียบเรียงเสียงประสาน เป็นวงดนตรีที่ต่างฝ่ายต่างเล่น เสียงกบเขียดอึ่งอ่างร้องระงมเหมือนกำลังเพลิดเพลินกับฝนที่หลังลงชโลมพื้นปฐพี ตามปรกติสัตว์เหล่านี้ในหน้าร้อนมักจะหลบอยู่ใต้ดิน แต่พอได้กลิ่นฝนจะพากันออกมาเริงระบำเล่นน้ำอย่างเพลิดเพลิน จนบางครั้งคงเพลินเกินไป พอรู้สึกตัวอีกทีก็กลายเป็นอึ่งย่างอาหารจานโปรดของชาวบ้านแถบนี้ไปเรียบร้อย ตัวเราเองไยไม่ต่างจากอึ่งอ่างเหล่านี้มากนัก มัวเพลินในการศึกษามัวเพลินในการทำงานจนแทบจะหลงลืมว่าชีวิตกำลังเดินทางไปสู่ความตาย เสบียงในการเดินทางยังไม่พร้อม ไยไม่รีบแสวงหาความสงบเพื่อเตรียมตัวก่อนตายเล่า จะมัวเพลิดเพลินใดกันกันกับความเป็นไปของโลกด้วยเล่า ในช่วงนี้หากเป็นต้นไม้ก็เป็นเหมือนไม้ใกล้ฝั่งที่พร้อมจะโค่นล้มได้ทุกเวลา คืนนั้นจึงอยู่กับธรรมชาติฟังเสียงฝนหล่นบนหลังคาสังกะสีและฟังบทเพลงจากเหล่าแมลงกลางคืนด้วยใจที่เป็นสุข มารู้สึกตัวอีกทีได้เยินเสียงทำวัตรสวดมนต์แว่วมาจากศาลาการเปรียญ พระสงฆ์ที่นี่ทำวัตรสวดมนต์เช้าตอนตีสี่
ทำใจให้สงบสวดมนต์ตามไปด้วยภายในกลดที่พักนั่นเอง พอรุ่งสางจึงเดินถือกล้องเดินเล่นรอบๆวัด ถ่ายภาพบริเวณวัดเล่นๆ วัดป่าไม่ค่อยมีสิ่งปลูกสร้างอะไรมากนัก พระสงฆ์อยู่จำพรรษาสามสี่รูป ส่วนหนึ่งเป็นพระบวชใหม่ มีเพียงเจ้าอาวาสรูปเดียวที่บวชเกินสิบพรรษา เจ้าอาวาสเล่าให้ฟังว่าในชนบทไม่ค่อยมีใครบวชหรือหากจะบวชก็จะเป็นช่วงสั้นๆ บางครั้งผมก็อยู่รูปเดียว ช่วงนี้มีงานบุญที่ชาวบ้านมักจะทำในช่วงนี้จึงมีพระมาพักอาศัยอยู่บ้าง หลังสงกรานต์หากพระเหล่านี้หากไม่ลาสิกขา ก็มักจะเดินทางท่องเที่ยวตามป่าเขาหาความสงบแห่งจิต ผมจึงต้องอยู่เฝ้าวัดรูปเดียวเหมือนเดิม แม้จะเป็นวัดเล็กๆแต่ก็ต้องมีพระอยู่ประจำอย่างน้อยหนึ่งรูป ส่วนมากก็มักจะเป็นเจ้าอาวาส มาสะดุดกับป้ายหน้ากุฏิเล็กๆหลังหนึ่งที่กำลังจะร้าง ป้ายเขียนไว้ว่า “น้ำที่ว่าใสก็ไม่เท่าน้ำใจที่ใสบริสุทธิ์” น้ำฝนกับน้ำใจมีความใสเหมือนกัน แต่น้ำใจเจ้าอาวาสที่เมตตาให้ที่พักในคืนที่ผ่านมาใสบริสุทธิ์จริง เพราะไม่เคยรู้จักมักคุ้นกันมาก่อนเลย แต่ท่านก็เมตตาให้พักได้โดยไม่สอบถามประวัติ
ที่วัดแห่งนี้ไม่ได้มีกิจกรรมอะไร พระสงฆ์มีหน้าที่อย่างเดียวคือบำเพ็ญเพียรเจริญสมณธรรมนั่งสมาธิภาวนาตามความถนัดของแต่ละรูป ในช่วงเข้าพรรษาอาจจะมีการเรียนนักธรรมบ้าง สอบนักธรรมเสร็จพระภิกษุสามเณรก็มักจะลาสิกขาออกไปทำงานตามหน้าที่ ส่วนหนึ่งก็จะเดินทางเข้ากรุงเทพทำงานตามโรงงานอุตสาหกรรม พอถึงหน้าเทศกาลเช่นปีใหม่หรือสงกรานต์ก็จะเดินทางมาเยี่ยมบ้าน วิถีชีวิตของชาวบ้านเป็นแบบนี้ ส่วนพระสงฆ์ก็อยู่เฝ้าวัดกันต่อไป
กำลังเดินถือกล้องบังเอิญมองไปเห็นพระสงฆ์รููปหนึ่งกำลังนั่งฉันกาแฟหน้ากุฏิหลังเล็กๆอย่างมีความสุข จึงยกกล้องขึ้นถ่ายภาพ ไม่ได้คิดว่าจะเป็นภาพที่พิเศษอะไร กล้องในมือใช้เลนส์ซูม จึงถ่ายได้จากที่ไกลโดยที่พระสงฆ์ในภาพไม่รู้ตัว ท่านทำหน้าที่ของท่านไป ส่วนมือกล้องจำเป็นก็ถ่ายไป บางครั้งภาพที่ถ่ายโดยไม่ได้ตั้งใจก็กลายเป็นภาพที่บอกเล่าเรื่องราวของชีวิตได้ การถ่ายภาพเป็นความสุขอย่างหนึ่ง แม้จะเป็นภาพที่แสนจะธรรมดา แต่หากมีภาพเดียวภาพนั้นก็อาจจะเป็นภาพที่ไม่ธรรมดาก็ได้
เช้าวันนี้พระวัดป่าตื่นตั้งแต่เช้าวันนี้มีงานในหมู่บ้านจึงไม่ได้ออกบิณฑบาต นัยว่าเจ้าภาพนิมนต์ไปฉันเช้าในงานทำบุญอุทิศให้แก่คนตาย ซึ่งเป็นญาติผู้ใหญ่ท่านหนึ่งของผู้เขียนเอง จึงทำหน้าที่เป็นเจ้าภาพ ในงานมีกล้องเพียงตัวเดียว หาคนถ่ายภาพไม่ได้จึงทำหน้าที่เป็นช่างภาพเสียเอง เป็นช่างภาพจำเป็น เพราะตามปรกติจะไม่ถ่ายภาพในงานพิธีต่างๆ หรือหากจำเป็นก็มักจะให้คนอื่นถ่ายแทน การถ่ายภาพเป็นความสุขส่วนตัวอย่างหนึ่ง จะเลือกถ่ายภาพตามที่อยากถ่ายเท่านั้น
วันนั้นในขณะที่นั่งรอพิธีสงฆ์ที่กำลังจะเริ่มต้นขึ้น มีกล้องอยู่ในมือบังเอิญว่ามีคนหาบหญ้าผ่านร้านอาหารที่ไม่มีชื่อเดินผ่านมาพอดีจึงยกกล้องกดชัตเตอร์ทันทีได้ภาพมาสามภาพ บังเอิญว่าตั้งรูรับแสงไว้ที่ 2.8 ภาพที่ได้จึงชัดเฉพาะด้านหน้าส่วนด้านหลังจะเบลอ ภาพอย่างนี้หากเป็นเวลาปรกติคงใช้งานอะไรไม่ได้ นักถ่ายภาพรุ่นใหม่บอกว่ามันไม่ค่อยชัด แต่สำหรับผู้ที่นิยมถ่ายภาพประเภทนี้นับเป็นความสุขประการหนึ่ง
ร้านอาหารอีกฟากของถนนเป็นร้านอาหารไม่มีชื่อและวันนี้ฝนตกจึงไม่ได้เปิดกิจการ แต่คนหาบหญ้าหยุดงานไม่ได้เพราะมีวัวที่กำลังรอคอยหญ้าอยู่ที่บ้าน คนเลี้ยงวัวจะต้องหาหญ้ามาให้วัวกิน การทำหน้าที่จึงไม่มีวันหยุด เหมือนชีวิตที่จะต้องดำเนินต่อไปไม่เคยหยุดนิ่ง ชีวิตกำลังเดินไปสู่จุดสุดท้ายคือความตายเหมือนกันทุกคน
ธรรมดาของคนที่ถ่ายภาพ พอยกกล้องขึ้นก็มักจะกดชัตเตอร์จากนั้นก็เปิดดูภาพที่ถ่ายไว้ หากไม่ถูกใจก็มักจะถ่ายใหม่อีกครั้ง บางครั้งภาพเดียวต้องถ่ายถึงสามครั้งจึงจะได้ภาพที่ถูกใจ หากเป็นภาพที่มีการเคลื่อนไหวคือเป้าหมายเคลื่อนไหวไม่อยู่กับที่ภาพที่ได้ก็ต้องแล้วแต่ความเร็วของกล้องเป็นเกณฑ์ สมัยที่ยังใช้กล้องฟิล์มจึงมักจะมีภาพเสียมากกว่าได้ แต่พอสมัยปัจจุบันไม่ต้องใช้ฟิล์มแล้ว ภาพที่ได้บางครั้งเป็นภาพที่ถ่ายโดยไม่ได้ตั้งใจ
เช้าวันนั้นในชนบทจึงได้เห็นสภาพความไปของชีวิตของชาวชนบท วัดป่าที่เงียบสงบ วิถีชีวิตชาวบ้านแม้จะไม่เรียบง่ายเหมือนในอดีตเพราะมีรถยนต์วิ่งผ่านไปมาแต่ก็ยังมีภาพของรถไถนาที่เมื่อเสร็จหน้าทำนาก็มักจะดัดแปลงเป็นรถโดยสาร รถไถนากับรถยนต์สมัยใหม่ใช้ถนนสายเดียวกัน ผู้คนก็ใช้ถนนสายเดียวกัน ความเจริญแห่งวัตถุกำลังคืบคลานเข้ากลืนกินวิถีชีวิตของชาวชนบทในอดีต การทำบุญยังถือเป็นความจำเป็นของชาวบ้านแถบนี้ วัดป่า ชาวบ้านและงานบุญยังมีให้เห็นในชนบทไทย ยังหวังลึกๆในใจว่าในอีกสิบปีข้างหน้าวัดป่ายังคงจะเป็นวัดป่าไม่กลายเป็นวัดบ้าน จะได้มีโอกาสมาศึกษาธรรมชาติและทำจิตใจให้สงบบ่อยๆ ตอนนี้มีความคุ้นเคยกับท่านเจ้าอาวาสแล้ว ท่านเจ้าอาวาสบอกว่าจะเดินทางมาพักเมื่อไหร่ก็ได้
พระมหาบุญไทย ปุญญมโน
10/04/55