วันนี้วันวาเลนไทน์เชื่อกันว่าเป็นวันแห่งความรัก สิ่งที่คนรักมอบให้แก่กันเป็นสัญลักษณ์แห่งความรักคือดอกกุหลาบซึ่งมีหลายสี แต่ละสีบ่งบอกถึงการเป็นตัวแทนแห่งความรักในแต่ละแบบ โลกนี้แม้จะมีหลายเผ่าพันธุ์มีหลายภาษา แต่ก็มีเรื่องราวของความรักที่เป็นอมตะที่ผู้คนกล่าวถึง ความรักที่มั่นคงในรักยังตราตรึงในความทรงจำของมวลมนุษยชาติ มีความรักกันไว้ย่อมดีกว่าปลูกฝังความเกียจชังในหัวใจ
ลองสืบค้นดูเรื่องของความรักที่อยู่ในความทรงจำของผู้คน เริ่มต้นด้วยเซ็นต์วาเลนไทน์ อันเป็นที่มาแห่งวันวาเลนไท เซนต์วาเลนไทน์หรือวาเลนตินัส อาศัยอยู่ในโรมได้ ร่วมมือกับเซนต์มาริอัส จัดพิธีแต่งงานให้กับชาวคริสต์หลายคู่ทั้งๆที่มีกฎห้ามแต่งงาน เพราะกองทัพต้องการให้ผู้ชายไปเป็นทหาร และด้วยความปรารถนาดีนี้เองจึงทำให้วาเลนไทน์ถูกจับ ในระหว่างนี้ก็ยังคงส่งคำอวยพรวาเลนไทน์ของเขาเองขณะที่เขาเป็นนักโทษ เชื่อกันว่าวาเลนไทน์ได้ตกหลุมรักหญิงสาวที่เป็นลูกสาวของผู้คุมที่ชื่อจูเลียซึ่งตาบอดมาแต่กำเนิด เชื่อกันว่าด้วยอานุภาพแห่งความรักทำให้จูเลียได้มองเห็นวาเลนตินุสได้ โดยทั่วไปมีแต่คนให้นิยามความรักว่า “ความรักทำให้คนตาบอด” แต่สำหรับตำนานเรื่องนี้ “ความรักทำให้คนตาสว่าง”
ในคืนก่อนที่วาเลนตินุสจะสิ้นชีวิต โดยการถูกตัดศีรษะเขาได้ส่งจดหมายฉบับสุดท้ายถึงจูเลีย โดยลงท้ายว่า From Your Valentine เขาสิ้นชีพในวันที่ 14 กุมภาพันธ์ ค.ศ. 270 หลังจากนั้น ศพของเขาได้ถูกเก็บไว้ที่โบสถ์พราซีเดส (Praxedes) ณ กรุงโรม จูเลียได้ปลูกต้นอามันต์ หรืออัลมอลต์สีชมพู ไว้ใกล้หลุมศพของวาเลนตินุส แต่ผู้เป็นที่รักของเธอ โดยในทุกวันนี้ ต้นอามันต์สีชมพูได้เป็นตัวแทนแห่งรักนิรันดร์และมิตรภาพอันสวยงาม” นั่นเป็นเรื่องราวความรักของคนคู่หนึ่ง แต่มีคนจดจำและระลึกนึกถึงและเป็นที่มาของ “วันแห่งความรัก”
เรื่องความรักอีกเรื่องหนึ่งที่กลายเป็นตำนานเล่าขานและมีอนุสรณ์สถานแห่งความรักมาถึงปัจจุบันคือ ทัชมาฮาล ที่เมืองอัครา ประเทศอินเดีย เป็นอนุสรณ์สถานที่พระเจ้าชาน์ชะฮาน สร้างเป็นที่ฝังศพของพระมุมทัชมาฮาล มเหสีอันเป็นที่รัก ทัชมาฮาลสร้างในปี ค.ศ. 1631 โดยเลือกบริเวณฝั่งขวาแม่น้ำยมนา ตอนโค้งที่สวยงามและเหมาะที่สุดมีเนื้อที่ 125 ไร่ ปัจจุบันก็ยังมีคนใฝ่ฝันที่จะเดินทางไปเยือนสักครั้ง อนุสรณ์แห่งนี้กลายเป็นสิ่งมหัศจรรย์ของโลกเกิดขึ้นเพราะอานุภาพแห่งความรัก
นิทานที่ว่าด้วยความรักเรื่องหนึ่งเกิดขึ้นที่ล้านช้าง แม้จะเป็นเพียงนิทานพื้นบ้านแต่ก็เป็นเรื่องที่แสดงออกถึงความรักแท้เช่นกันคือ “ขูลูนางอั้ว” มีเรื่องเล่าโดยย่อว่า “ท้าวพรมสีเป็นกษัตริย์ครองนครกาสี มีมเหสีชื่อนางพิมพากาสี มีโอรสชื่อท้าวขูลู ส่วนท้าวปุตตาลาดเป็นกษัตริย์ครองนครกาย มีมเหสีชื่อนางจันทา มีธิดาชื่อนางอั้ว กษัตริย์ทั้งสองเป็นเพื่อนร่วมน้ำสาบานกันต่างให้สัญญากันว่าจะให้โอรสและธิดาแต่งงานเป็นทองแผ่นเดียวกัน เมื่อท้าวขูลูเป็นหนุ่มแล้วมารดาจึงแต่งเครื่องบรรณาการให้เพื่อนำไปหมั้นหมายนางอั้ว การพบกันครั้งนี้แม้จะเป็นครั้งแรกท้าวขูลูนางอั้วต่างก็พอใจรักใคร่กันจนลักลอบได้เสียกัน และต่างทราบว่าจะแต่งงานกันในไม่ช้า ท้าวขูลูจึงลากลับเพื่อเตรียมการแต่งงาน ในช่วงนี้เองขุนลางกษัตริย์ผู้ครองเมืองขอมได้มาหลงรักนางอั้วทั้งๆ ที่ตนเป็นคนแก่แล้ว ได้ส่งของกำนัลมาให้มารดาของนางอั้วบ่อยๆ จนกระทั่งนางพอใจออกปากยกลูกสาวคือนางอั้วให้ นางอั้วไม่ยอมจึงถูกมารดาดุด่าทุบตี ท้าวขูลูได้ทราบข่าวจึงมาทวงสัญญา มารดาของนางอั้วบ่ายเบี่ยงไม่ยอมยกให้แต่งงานกับท้าวขูลู แต่เพื่อไม่ให้เสียสัญญาและเกิดศึกสงคราม นางจึงให้ทำพิธีเสี่ยงทายสายแนน ขุนลางเป็นผู้ชนะ ท้าวขูลูจึงกลับไปด้วยความเสียใจปานจะสิ้นชีวิต แต่ก็พยายามมาหานางอั้วบ่อยๆ ส่วนมารดานางอั้วนั้นได้รวบรัดจะให้นางอั้วแต่งงานกับขุนลางโดยเร็ว นางอั้วหาทางแก้ปัญหาชีวิตไม่ได้จึงผูกคอตาย ก่อนตายได้อธิษฐานขอให้ได้ครองรักกับท้ายขูลูบนสวรรค์ ท้าวขูลูทราบข่าวการตายของนาง จึงฆ่าตัวตายตามไปอีกคน
จากตำนานรักของหนุ่มสาวคู่นี้จึงเกิดเป็นสายรุ้งกินน้ำเพราะคนโบราณมีเรื่องเล่าขานกันว่า “เมื่อปรากฎสายรุ้งขึ้นคราใด เรามักจะเห็นมีรุ้งอีกตัวเกิดขึ้นคู่กันเสมอ เชื่อกันว่า “ท้าวขูลูกับนางอั้ว”ได้สิงสถิตย์คู่กันอยู่บนสรวงสวรรค์ตราบเท่านิรันดร
อีกเรื่องหนึ่งเป็นนิทานพื้นบ้านคือ “ผาแดงนางไอ่” เป็นเรื่องในตำนาน แต่มีสถานที่ผูกไว้กับตำนานมาจนถึงปัจจุบันคือตำนานหนองหาน แห่งจังหวัดสกลนคร และอุดรธานี นี่ก็เป็นความรักที่ไม่สมหวัง เพราะมีเรื่องของการเมืองเข้ามาเกี่ยวพันด้วย
เรื่องรามเกียรติ์ก็มีส่วนสัมพันธ์กับการเมือง พระรามตามนางสีดา ในขณะที่ทศกัณฐ์ก็ต้องการนางสีดา เมื่อตกลงกันไม่ได้จึงกลายเป็นสงครามแย่งชิงนางสีดา แต่มีนัยยะแห่งการเมืองแทรกอยู่ในวรรณกรรมเรื่องนี้ บางครั้งมนุษย์เราเมื่อมีความรักมากเกินไปก็หลงลืมเหตุผล ชนวนเหตุนิดเดียวอาจก่อให้เกิดสงครามได้ โดยเฉพาะสงครามที่เกิดจากการแย่งชิงสตรีอันเป็นที่รักมีให้เห็นอยู่ในตำนานและประวัติศาสตร์ต่างๆ
รักที่เป็นตำนานของไทยอีกเรื่องหนึ่งคือ “แม่นาคพระโขนง” คงจำกันได้ แม้ตัวจะตายก็ยังรอคนรัก นำสร้างเป็นละครโทรทัศน์และภาพยนตร์มาหลายครั้งแล้ว คนก็ยังสะเทือนใจ นัยว่าเรื่องเคยเกิดขึ้นจริงที่ดินแดนกรุงเทพพระนคร ปัจจุบันก็ยังสถานที่อยู่จริง แต่เรื่องจริงๆคนอาจลืมไปแล้ว เพราะละครและภาพยนตร์เสริมเติมแต่งจนกลายเป็นเรื่องรักระหว่าคนกับผีที่มีเรื่องตลกสอดแทรกเข้าไปจนกลายเป็นเรื่องของความบันเทิง
อีกเรื่องที่เกิดขึ้นจริงที่ภาคใต้ “ตำนานรักสารสิน” หญิงสาวลูกสาวเศรษฐีพบรักกับคนขับรถรับจ้าง แต่พ่อแม่กีดกัน เมื่อไม่สมหวังหวังในรักจึงเอาผ้ามัดติดกันโดดน้ำตายใต้สะพานสารสิน ปัจจุบันยังเป็นตำนานที่เล่าขานของคนรุ่นหลัง
ที่ภาคเหนือก็มีเรื่องเล่าของ “วังบัวบาน” รักระหว่างสาวชาวบ้านกับหนุ่มเมืองกรุง เมื่อไม่สมหวังก็โดดน้ำตายกลายเป็นที่มาของตำนานรักวังบัวบานใต้เชิงดอยสุเทพ
ที่อีสานมีวรรณกรรมเรื่องหนึ่งที่นำมาดัดแปลงแสดงเป็นลำเรื่องหรือเทศน์แหล่ในงานต่างๆคือ “ลีลาวดี” เป็นความรักระหว่างอดีตชายหนุ่มฐานะยากจนกับลูกสาวเศรษฐี ต่อมาอุปสมบทเป็นภิกษุ อดีตสาวคนรักก็ยังไม่ลืมเลือนยังคงคอยติดตาม เคยถามคนประพันธ์ว่าต้องการเขียนเรื่องอย่างนี้เพื่ออะไร ท่านบอกว่า “เจตนาจริงๆคือต้องการให้พระภิกษุรูปหนึ่งแสดงธรรมตามหัวข้อที่มีคนสนใจ แต่ไม่ได้คิดมาก่อนว่าคนจะนำเรื่องอย่างนี้มาดัดแปลงเป็นเรื่องรักของภิกษุกับสตรีเพศ” ปัจจุบันคนเขียนนิยายเรื่องนี้ยังมีชีวิตอยู่อายุเกินแปดสิบปีแล้ว เป็นศาสตราจารย์เกียรติคุณแห่งมหาวิทยาลัยเชียงใหม่
เรื่องรักในวรรณกรรมอีกเรื่องหนึ่งคือ "กามนิต-วาสิฏฐี" นิายายรักเรื่องนี้ก็รักกันจนตาย และยังไปพบรักกันในสรวงสวรรค์ชั้นสุขาวดีอีก เรียกว่ารักข้ามภพข้ามชาติกันเลยทีเดียว
วรรณกรรมอีกเรื่องคือ "โรมีโอ-จูเลียต" เป็นโศกนาฏกรรมแห่งความรักอีกเรื่องที่ยังมีคนเล่าขานไม่รู้จบ มาทำเป็นละครหรือภาพยนตร์เมื่อไหร่ก็ยังตรึงคนดูได้
ยังมีอีกหลายเรื่องที่เป็นเรื่องของความรักที่ไม่สมหวัง แม้ปัจจุบันโลกจะเจริญขึ้น แต่เรื่องของความรักยังคงเป็นเช่นเดิม จิตใจมนุษย์ยังคงอ่อนไหว ส่วนมากจะมีรักที่สมหวัง แต่มีส่วนหนึ่งที่รักไม่สมหวังและตัดสินปัญหารักด้วยความตาย กลายเป็นเรื่องเล่าขานกันไม่จบ บางเรื่องแต่งเติมเสริมแต่งจนแทบไม่เหลือเค้าโครงเดิม
ส่วนเรื่องของความรักที่สมหวังแม้เป็นเรื่องที่มีมากกว่ารักที่ไม่สมหวัง แต่เรื่องแบบนี้คนไม่ค่อยจะจำได้ เพราะถือเป็นเรื่องที่ธรรมดา เรื่องที่รักแล้วไม่สมหวังเป็นเรื่องที่สะเทือนใจ คนส่วนหนึ่งเลือกจำในเรื่องที่ฟังแล้วสะเทือนอารมณ์
ตำนานแห่งความรักมีหลากหลายมีให้เห็นทุกชาติทุกภาษา ทั้งที่เป็นตำนาน เรื่องเล่า วรรณกรรมหรือเรื่องจริง แทบทุกเรื่องยังมีคนเล่าขานไม่รู้จบ หากความรักเกิดขึ้นกับตัวท่านเองเล่า ท่านจะเลือกความรักแบบใด ทุกคนมีสิทธิจะรักและมีสิทธิที่จะเลือก หากเลือกได้ก็คงเลือกรักที่สมหวัง ไม่อยากผิดหวังในรัก จะเลือกรักแบบไหนเราเป็นคนเลือกที่จะรักหรือไม่รัก วันแห่งความรักมีปีละครั้งแต่ความรักเกิดขึ้นได้ทุกวัน หากรักทุกคนในฐานะเพื่อนผู้เกิดมาร่วมชะตากรรมเดียวกัน เกิด แก่ เจ็บตายด้วยกัน รักในฐานะเพื่อนร่วมโลก ความรักแบบนี้จะคงอยู่ตลอดไป
พระมหาบุญไทย ปุญญมโน
14/02/55
หมายเหตุ: วันนี้ไม่มีดอกกุหลาบ หาภาพดอกกุหลาบไม่ได้
ดูเหมือนจะไม่ค่อยได้ถ่ายภาพดอกกุหลาบ
ดูภาพดอกทิวลิปแทนไปก่อนก็แล้วกัน