ปีเก่ากำลังจะผ่านพ้นไป หลายท่านมองไปที่ปีใหม่ที่กำลังจะมาถึง บางคนมองเห็นอนาคตที่กำลังสดใส แต่บางคนมองเห็นแต่ความมืดมน โลกยังคงหมุนต่อไปตามหน้าที่ไม่เคยหยุดนิ่งเฉกเช่นเดียวกับทุกสรรพสิ่งที่เคลื่อนไหวไปตามกระแสโลก โลกไม่เคยหยุดรอใคร ชีวิตของแต่ละคนก็ไม่เคยหยุดนิ่งเคลื่อนไหวไปพร้อมกับวันเวลาที่เปลี่ยนไป ลมหายใจยังมีอยู่ก็ต้องสู้กันต่อไป
นั่งพิจารณาคนเดียวเงียบๆในคืนที่อากาศกำลังดีไม่ร้อนเกินไป ไม่หนาวเกินไปเปิดหน้าต่างรับลมที่โชยเข้ามาทางหน้าต่างอย่างแผ่วเบา อากาศกำลังดี ในความนึกคิดได้ย้อนกลับไปยังรอบปีที่กำลังจะผ่านพ้นไป ปีกระต่ายที่ผ่านมาได้ทำอะไรไปบ้าง เริ่มต้นในวันปีใหม่ซึ่งก็จำไม่ได้แล้วว่าทำอะไรบ้าง จำได้เพียงลางๆว่าหลังจากสวดมนต์ในพระอุโบสถแล้วก็กลับกุฏิที่พักซึ่งก็ยังคงเป็นห้องเดิม ตอนนั้นมีตู้หนังสือเพียงสองตู้ที่บรรจุหนังสือนานาประเภทเต็มตู้ แต่ปีนี้มีตู้หนังสือเพิ่มขึ้นอีกสี่ตู้ซึ่งก็อัดแน่นไปด้วยหนังสือทั้งที่อ่านแล้วและยังรอการอ่านอีกจำนวนมาก
เริ่มต้นปลายเดือนมกราคมเดินทางไปนมัสการสังเวชนียสถานที่อินเดียหลายวัน ได้พบกับดินแดนที่เป็นถิ่นกำเนิดของพระพุทธศาสนาที่ปัจจุบันกำลังได้รับการฟื้นฟูมีวัดไทยเกิดขึ้นในดินแดนแห่งนี้หลายวัด โดยเฉพาะที่พุทธคยาสถานที่ตรัสรู้ของพระพุทธเจ้านั้นปัจจุบันมีวัดไทยถึงสามแห่งคือวัดไทยพุทธคยา วัดป่าพุทธคยา และวัดเนรัญชรา ได้ข่าวว่ายังมีอีกวัดหนึ่งกำลังดำเนินการ ส่วนที่เมืองมคธสถานที่เกิดวัดแห่งแรกในพระพุทธศาสนาคือวัดเวฬุวันก็มีวัดไทยมคธเกิดขึ้น ที่ธัมเมขสถูปสถานที่แสดงปฐมเทศนาก็มีวัดไทยสารนาถ ไปที่เมืองกุสินาราสถานที่ปรินิพพานมีวัดไทยสองแห่งคือวัดไทยกุสินารา และวัดไทยกุสาวดี เมืองสาวัตถีสถานที่ที่พระพุทธเจ้าอยู่จำพรรษานานที่สุดถึง 25 พรรษามีวัดไทยสาวัตถีซึ่งกำลังก่อสร้าง ในขณะที่มีวัดของประเทศที่นับถือพระพุทธศาสนาทังมหายานและเถรวาทอีกจำนวนมากที่ย้อนกลับคืนถิ่นในดินแดนพุทธภูมิ
ไปที่เนปาลวัดไทยลุมพินีโดดเด่นเป็นสง่าอยู่ไม่ไกลจากสถานที่ประสูติของเจ้าชายสิทธิตถะที่วัดไทยแห่งนี้ได้ของที่ระลึกคือรูปปั้นพระพุทธรูปปางประสูติที่เรียกว่าเบบี้บุดดามาอันหนึ่งเป็นรูปหล่อขนาดเล็กทำจากเนื้อเงิน พอคิดถึงปางประสูติมองไปยังหิ้งพระยังเห็นสถิตอยู่อย่างสงบบ่งบอกเป็นสัญลักษณ์ว่าชาตินี้เป็นชาติสุดท้าย เราเป็นผู้ประเสริฐที่สุดในโลก ความปีติก็พลันบังเกิดถือว่าเกิดมาโชคดีแล้วที่ได้เป็นมนุษย์และได้พบกับพระพุทธศาสนา แม้ว่าจะยังไม่หมดสิ้นกิเลส แต่ก็ขอตั้งปณิธานว่าหากเกิดมาชาติใดก็ขอให้เป็นชาวพุทธตลอดไป พร้อมที่จะเดินทางสู่จุดหมายคือการหลุดพ้นจากกิเลสต่อไป แม้ชาตินี้จะยังไม่บรรลุผลแต่อย่างน้อยก็ได้สร้างสมบ่มบารมีไว้อีกชาติหนึ่ง แม้จะยังไม่พอกพูนมากแต่ก็ไม่ได้ลดลง ยังคงพออดพอทนอยู่ได้ ยังคงยึดถือจำภาษิคที่ว่า "รักษาดีเดิม เพิ่มดีใหม่ ใสใจในกรรมฐาน" ชีวิตจึงพอประคับครองอยู่ได้
ล่วงเข้าเดือนพฤษภาคมและมิถุนายนเดินทางไปร่วมประชุมคณะสงฆ์ไทยในยุโรปที่วัดดอลลาน่า ประเทศสวีเดน ได้เห็นความแปลกและแตกต่างจากที่เคยเห็น ที่นั่นหนาวมาก พระสงฆ์ไทยกลุ่มหนึ่งนำพระพุทธศาสนาไปเผยแผ่ในประเทศทางทวีปยุโรป แต่กลุ่มเป้าหมายยังคงเป็นคนไทยที่ไปทำงานที่ประเทศเหล่านั้น ซึ่งมีความเหงาความคิดถึงบ้านเกิด วัดจึงกลายเป็นสถานที่สำหรับพบปะพูดคุยสนทนาในกลุ่มคนที่อยู่อาศัยในประเทศที่ห่างไกลจากบ้านเกิด วัดไทยในยุโรปมีมากขึ้นเช่นที่สวีเดน นอร์เวย์ สวิสเซอร์แลนด์ เยอรมัน ฟินแลนด์ อิตาลี รัสเซีย อังกฤษ ฝรั่งเศสเป็นต้นในโอกาสต่อไปหากยังมีชีวิตอยู่เมื่อเดินทางไปประเทศแถบยุโรปอย่างน้อยก็ยังมีวัดไทยให้ได้พักพาอาศัย
พอกลับคืนยังวัดเก่าไม่นานก็เข้าพรรษา ชีวิตดำเนินไปตามปรกติ ไม่มีอะไรที่แปลกและแตกต่าง เปิดโรงเรียนสอนนักธรรม สอนภาษาบาลีตลอดพรรษา นอกจากนั้นยังสอนที่มหาวิทยาลัยมหามกุฏราชวิทยาลัยอีกแห่งหนึ่ง วันหนึ่งทำงานเกี่ยวกับการสอนสามรอบ เวลาจึงผ่านไปเร็วมาก ตื่นแต่เช้าทำงานทั้งวันกว่าจะเข้าที่พักได้เวลาก็เกือบสามทุ่ม นั่งเขียนบทความลงเว็บไซต์ซึ่งตั้งใจว่าจะพยายามเขียนทุกวัน แต่ทำไม่สำเร็จตามที่ตั้งใจไว้เพราะสาเหตุสองประการคือไม่มีเรื่องจะเขียนและมีงานอื่นแทรกเข้ามามาก แต่อย่างน้อยพอถึงสิ้นปีย้อนกลับไปตรวจสอบทุกเรื่องที่เผยแผ่ทางเว็บไซต์ไซเบอร์วนารามรวมถึงเรื่องนี้มีจำนวนหกร้อยเจ็ดสิบหกเรื่อง ยังอุ่นใจได้ว่าหากสิ้นลมหายใจไปตอนนี้ก็ยังพอรวบรวมบทความจากเว็บไซต์พิมพ์แจกในงานศพตัวเองได้
เดือนธันวาคมเดินทางไปประชุมที่ต่างประเทศสองครั้งคือกัมพูชาประชุมร่วมกับพระสงฆ์จากทุกนิกาย ได้เห็นความแตกต่างของการปฏิบัติ แต่หากมองถึงจุดหมายปลายทางของการปฏิบัติแล้ว ทุกนิกายมีจุดมุ่งหมายคล้ายกันคือการหลุดพ้นจากกิเลส ต่างกันแต่วิธีการ เหมือนคนเดินทางที่มีจุดหมายเดียวกันแต่วิธีการในการเดินทางต่างกัน พระพุทธศาสนาหากไม่แยกเป็นนิกายก็ต้องบอกว่าเป็นศาสนาที่ใหญ่มากศาสนาหนึ่ง ความเห็นอาจแตกต่างกันได้ การเดินทางอาจใช้วิธีการต่างกันได้ แต่เป้าหมายในการเดินทางคือจุดเดียวกัน
ส่วนที่ประเทศไต้หวันได้เห็นพระพุทธศาสนาต่างไปจากประเทศอื่นๆ ที่นั่นมีเสาหลักของพระพุทธศาสนาที่สำคัญเป็นนิกายฝ่ายมหายานสี่สำนักคือโผวกวงซัน จงไทซัน ซื่อยี่และฝากู่ซัน ทั้งสี่สำนักมีการก่อสร้างอย่างใหญ่โตโอฬาร มีวิธีปฏิบัติที่แตกต่างกันโผวกวงซันเน้นที่การประยุกต์หลักธรรมให้เข้ากับโลกปัจจุบัน จงไทซันเน้นที่การปฏิบัติกรรมฐานตามแนวของเซน ซื่อยี่สำนักภิกษุณีเน้นที่งานสังคมสงเคราะห์สร้างโรงเรียน สอนวิชาแพทย์ศาสตร์เพื่อช่วยเหลือประชาชน ส่วนฝากู่ซันไม่แน่ใจว่าเน้นเรื่องอะไร เมื่อมีวัดไทยเกิดขึ้นที่ไต้หวัน จุดหมายหลักก็คือเผยแผ่กับกลุ่มคนไทยซึ่งมีข้อมูลที่ไม่เป็นทางการบอกว่าปัจจุบันมีคนไทยในไต้หวันมากกว่าหนึ่งแสนคน
วันเวลาหมุนเวียนเปลี่ยนไปเรื่อยๆ ชีวิตไม่คอยท่า เวลาไม่คอยคน ดวงอาทิตย์ขึ้นทุกวัน ดวงจันทร์โผล่มาให้เห็นครึ่งเดือน แต่ชีวิตมนุษย์ยังคงมีลมหายใจเข้าและหายใจออกทุกเวลานาที ปีเก่ากำลังจะผ่านไปยังมีเวลาอีกหนึ่งวันในการทบทวนความหลังในรอบปีที่ผ่านมา บางอย่างลางเลือน บางอย่างแจ่มชัด เวลาเพียงชั่วสามร้อยหกสิบห้าวันยังจดจำได้ไม่หมด ถ้าหากข้ามภพข้ามชาติจะจำได้สักกี่อย่าง ตอนนี้ยังไม่เปลี่ยนพุทธศักราชใหม่ใจยังไม่เปลี่ยน ยังคงพออดพอทนอยู่ได้ และเวลาแห่งชีวิตเริ่มนับถอยหลัง เหลือเวลาอยู่ดูโลกนี้อีกไม่นานแล้ว ความดีที่ยังไม่ได้ทำในปีที่กำลังจะผ่านพ้นไป หากยังมีชีวิตรอดอยู่จนถึงปีหน้าคงได้กระทำสืบเนื่องต่อไป
พระมหาบุญไทย ปุญญมโน
30/12/54