พระจันทร์เต็มดวงโผล่มาให้เห็นเพียวไม่นานก็พลันกลืนหายไปกับเมฆาที่คลื่อนตัวบนเวหาสน์ เมฆคล้อยลอยเคลื่อนบดบังแสงแห่งจันทรา บางครั้งโผล่พ้นปรากฎกายให้เห็นเพียงชั่วครู่ คืนที่ผ่านมาเป็นเพ็ญขึ้นสิบห้าค่ำหากไม่มีเมฆหมอกมาบดบังจะมองเห็นดวงจันทร์กลมโตส่องแสงยังพื้นปฐพีอย่างงดงาม แต่ทว่าโลกนี้ไม่ได้เป็นไปเหมือนอย่างที่เราคิด พระจันทร์เดี๋ยวโผล่เดี๋ยวหายในม่านหมอก พระจันทร์ยังเศร้าหมองได้ สมณพราหมณ์ทั้งหลายหากไม่ระมัดระวังมีหวังเกิดความเศร้าหมองได้เหมือนกัน
ในพระพุทธศาสนาได้แสดงเครื่องเศร้าหมองของพระจันทร์พระอาทิตย์และเครื่องเศร้าหมองของสมณพราหมณ์ไว้สี่ประการเท่ากันแต่มาจากสาเหตุต่างกันดังที่แสดงไว้ในพระวินัยปิฎก จุลวรรคภาค (7/634/260) ความว่า “พระผู้มีพระภาครับสั่งกะภิกษุทั้งหลายว่า ดูกรภิกษุทั้งหลาย พระจันทร์พระอาทิตย์เศร้าหมองเพราะเครื่องเศร้าหมองสี่ประการจึงไม่แผดแสง ไม่สว่าง ไม่รุ่งเรืองคือ
1. พระจันทร์ พระอาทิตย์ เศร้าหมองเพราะเครื่องเศร้าหมอง คือ หมอก จึงไม่แผดแสง ไม่สว่าง ไม่รุ่งเรือง
2. พระจันทร์ พระอาทิตย์ เศร้าหมองเพราะเครื่องเศร้าหมอง คือ น้ำค้าง จึงไม่แผดแสง ไม่สว่าง ไม่รุ่งเรือง
3. พระจันทร์ พระอาทิตย์ เศร้าหมองเพราะเครื่องเศร้าหมอง คือ ละอองควัน จึงไม่แผดแสง ไม่สว่าง ไม่รุ่งเรือง
4. พระจันทร์ พระอาทิตย์ เศร้าหมองเพราะเครื่องเศร้าหมอง คืออสุรินทราหู จึงไม่แผดแสง ไม่สว่าง ไม่รุ่งเรือง
ดูกรภิกษุทั้งหลาย พระจันทร์ พระอาทิตย์ เศร้าหมองเพราะเครื่องเศร้าหมองสี่ประการนี้แล จึงไม่แผดแสง ไม่สว่าง ไม่รุ่งเรือง ฉันใด สมณพราหมณ์พวกหนึ่ง เศร้าหมองเพราะเครื่องเศร้าหมองสี่ประการนี้ จึงไม่มีสง่า ไม่ผ่องใส ไม่ไพโรจน์จากเหตุสี่ประการคือ
1.ดูกรภิกษุทั้งหลาย มีสมณพราหมณ์พวกหนึ่ง ดื่มสุรา ดื่มเมรัย ไม่งดเว้นจากการดื่มสุราเมรัย นี้เป็นเครื่องเศร้าหมองของสมณพราหมณ์ข้อที่หนึ่งซึ่งเป็นเหตุให้สมณพราหมณ์พวกหนึ่งเศร้าหมอง ไม่มีสง่า ไม่ผ่องใส ไม่ไพโรจน์
2.อนึ่งสมณพราหมณ์พวกหนึ่งเสพเมถุนธรรม ไม่งดเว้นจากเมถุนธรรม นี้เป็นเครื่องเศร้าหมองของสมณพราหมณ์ข้อที่สอง ซึ่งเป็นเหตุให้สมณพราหมณ์พวกหนึ่ง เศร้าหมอง ไม่มีสง่า ไม่ผ่องใส ไม่ไพโรจน์
3.อนึ่งสมณพราหมณ์พวกหนึ่งยินดีทองและเงิน ไม่งดเว้นจากการรับทองและเงิน นี้เป็นเครื่องเศร้าหมองของสมณพราหมณ์ข้อที่สาม ซึ่งเป็นเหตุ ให้สมณพราหมณ์พวกหนึ่ง เศร้าหมอง ไม่มีสง่า ไม่ผ่องใส ไม่ไพโรจน์
4.อนึ่งสมณพราหมณ์พวกหนึ่งเลี้ยงชีวิตโดยมิจฉาชีพ ไม่งดเว้นจากมิจฉาชีพ นี้เป็นเครื่องเศร้าหมองของสมณพราหมณ์ข้อที่สี่ ซึ่งเป็นเหตุให้สมณ พราหมณ์พวกหนึ่ง เศร้าหมองไม่มีสง่า ไม่ผ่องใส ไม่ไพโรจน์
ดูกรภิกษุทั้งหลาย สมณพราหมณ์พวกหนึ่งเศร้าหมองเพราะเครื่องเศร้าหมองสี่ประการนี้แลจึงไม่มีสง่า ไม่ผ่องใส ไม่ไพโรจน์ฉันนั้นท่านทั้งหลายพระผู้มีพระภาคได้ตรัสคำนี้ ครั้นแล้วพระสุคตผู้ศาสดาได้ตรัสประพันธคาถามีเนื้อความว่า (7/635/261) “สมณพราหมณ์เศร้าหมอง เพราะราคะและโทสะ เป็นคนอันอวิชชาหุ้มห่อ เพลิดเพลิน รูปที่น่ารัก เป็นคนไม่รู้ พวกหนึ่ง ดื่มสุราเมรัย พวกหนึ่งเสพเมถุน พวกหนึ่งยินดีเงินและทอง พวกหนึ่งเป็นอยู่โดยมิจฉาชีพ เครื่องเศร้าหมองเหล่านี้ พระพุทธเจ้าผู้เป็นเผ่าพันธุ์แห่งพระราชาผู้สูงศักดิ์ตรัสว่าเป็นเหตุให้สมณพราหมณ์พวกหนึ่งเศร้าหมอง ไม่มีสง่า ไม่ผ่องใสไม่บริสุทธิ์ มีกิเลสธุลีดุจมฤค ถูกความมืดรัดรึง เป็นทาสตัณหา พร้อมด้วยกิเลส เครื่องนำไปสู่ภพ ย่อมเพิ่มพูนสถาน ทิ้งซากศพให้มาก ย่อมถือเอาภพใหม่ต่อไป
ความเศร้าหมองของดวงจันทร์และดวงอาทิตย์เพราะถูกปิดบังด้วยหมอก น้ำค้าง ละอองควันและอสุรินทราหูจึงไม่แผดแสง ไม่สว่าง ไม่รุ่งเรือง ในขณะที่สมณพราหมณ์จะเศร้าหมองเพราะไม่งดเว้นจากการดื่มสุราเมรัย ไม่งดเว้นจากเมถุนธรรม ไม่งดเว้นจากการรับเงินทองและไม่งดเว้นจากมิจฉาชีพ หากนักบวชท่านใดกระทำในเหตุทั้งสี่ประการนี้และกลายเป็นข่าวขึ้นมานอกจากจะกลายเป็นความเศร้าหมองของตัวผู้กระทำเองแล้ว และยังส่งผลกระทบต่อหมู่คณะโดยองค์รวมด้วย หากสังเกตจากข่าวเกี่ยวกับพระสงฆ์ที่ปรากฏทางหนังสือพิมพ์และโทรทัศน์ส่วนมากมักจะมาจากสาเหตุทั้งสี่ประการนี้ สำหรับสมณพราหมณ์ทั้งหลายแล้วสตรีกับสตางค์หากเว้นขาดได้ หรือไม่เข้าไปยุ่งเกี่ยวได้ จะอยู่ห่างไกลจากความเศร้าหมอง
พระมหาบุญไทย ปุญญมโน
17/06/54