แม้ว่าสถานที่จะคุ้นเคย หรือคุ้นชินเป็นอย่างดี แต่ถ้าไม่ระมัดระวัง ก็อาจจะเกิดอุบัติเหตุได้ ตอนเย็นหลังฝนตก พื้นดินเลอะโคลน ต้องถอดรองเท้า เดินเท้าเปล่าในบริเวณวัด ซึ่งมีความคุ้นชินมานานหลายปีแต่วันนี้บังเอิญเท้าเผลอไปเหยียบเศษเหล็กขึ้นสนิมชิ้นหนึ่งที่ผุดขึ้นมาจากดินหลังฝนตก เนื่องจากมืดค่ำแล้ว หาน้ำยาล้างแผลไม่ได้สักขวด จึงต้องใช้น้ำยาล้างมือที่ใช้ในการป้องกันโควิดแทน คิดว่าคงพอใช้ได้ ถึงตอนกลางคืนปวดมาก มีอาการเป็นไข้ ต้องลุกขึ้นมาหายาแก้ปวด จึงพอบรรเทาและทำให้นอนหลับไปได้ ตอนเช้าจึงไปหาหมอฉีดยากันบาดทะยักไว้ก่อน แม้จะเป็นแผลเพียงเล็กน้อยก็ไม่ควรประมาท หลายคนเสียชีวิตก็เพราะสิ่งเล็กน้อยนี่แหละ เห็นว่าน้อยหรือนิดหน่อยหรือนิดเดียวเลยไม่ให้ความสนใจ สิ่งเล็กๆหากไม่ระวังก็มีอันตรายได้
ในพุทธศาสนามีของสี่อย่างที่ไม่ควรประมาท แสดงไว้ในทหรสูตร สังยุตตนิกาย สคาถวรรค (15/325/97) ความว่า “ของสี่อย่างเหล่านี้ ไม่ควรดูถูกดูหมิ่นว่าเล็กน้อย คือ
1. กษัตริย์ไม่ควรดูถูกดูหมิ่นว่ายังทรงพระเยาว์
2. งู ไม่ควรดูถูกดูหมิ่นว่าตัวเล็ก
3. ไฟ ไม่ควรดูถูกดูหมิ่นว่าเล็กน้อย
4. ภิกษุ ไม่ควรดูถูกดูหมิ่นว่ายังหนุ่ม
ของ 4 อย่างเหล่านี้ ไม่ควรดูถูกดูหมิ่นว่าเล็กน้อย ฯ
กษัตริย์ งู ไฟและภิกษุ ไม่ควรดูหมิ่นว่าเล็กน้อย ต้องระวังให้มาก แม้จะทำประโยชน์ได้มาก แต่ก็ให้โทษได้มากเช่นกัน ถ้าอยู่ใกล้ก็ต้องระวัง
นรชนไม่พึงดูถูกดูหมิ่น กษัตริย์ผู้ถึงพร้อมด้วยพระชาติ มีพระชาติสูง ผู้ทรงพระยศว่ายังทรงพระเยาว์ เพราะเหตุว่าพระองค์เป็นมนุษย์ชั้นสูง ได้เสวยราชสมบัติแล้ว ทรงพระพิโรธขึ้น ย่อมทรงลงพระราชอาชญาอย่างหนักแก่เขาได้ฉะนั้น ผู้รักษาชีวิตของตน พึงงดเว้นการสบประมาทกษัตริย์นั้นเสีย
สมัยก่อนอำนาจทุกอย่างอยู่กษัตริย์ ทั้งกฎหมาย บริหาร การศึกสงคราม กษัตริย์จึงมีอำนาจเต็ม แม้จะยังเยาว์วัยก็อาจจะทำให้มีอันตรายถึงชีวิตได้ ผู้มีอำนาจอย่าอยู่ใกล้เกินไป และอย่าอยู่ห่างเกินไป รักษาระยะห่างให้พอประมาณ จึงจะทำให้รอดปลอดภัยได้
งูเป็นสัตว์มีพิษและไม่มีพิษ ไม่ได้ขึ้นอยู่กับขนาด จะมีขนาดเล็กหรือใหญ่ ถ้าเป็นงูที่มีพิษก็อาจจะทำอันตรายถึงชีวิตได้ มีคำอธิบายไว้ในสูตรนี้ว่า “นรชนเห็นงูที่บ้านหรือที่ป่าก็ตาม ไม่พึงดูถูกดูหมิ่นว่าตัวเล็ก(เพราะเหตุว่า) งูเป็นสัตว์มีพิษ (เดช) ย่อมเที่ยวไปด้วยรูปร่างต่างๆ งูนั้นพึงมากัด ชายหญิงผู้พลั้งเผลอในบางคราว ฉะนั้น ผู้รักษาชีวิตของตน พึงงดเว้นการสบประมางูนั้นเสีย”
หากเห็นงูเมื่อใดเว้นได้ให้เว้น อย่าล้อเล่นกับงูเป็นอันขาด บางอย่างเราก็อาจจะคิดผิดนึกว่าเป็นงูธรรมดาที่ไม่มีพิษร้ายอันใด แต่ถ้าถูกกัดแล้วรักษาไม่ทันก็อาจจะถึงแก่ความตายได้
ไฟก็เช่นกันมีทั้งประโยชน์และโทษ ไฟให้ประโยชน์มากมายให้แสงสว่าง ให้การหุงหาอาหาร แต่ก็ต้องระวังอย่างมาก “นรชนไม่พึงดูถูกดูหมิ่นไฟที่กินเชื้อมาก ลุกเป็นเปลว มีทางดำ (ที่ๆ ไฟไหม้ไปดำ) ว่าเล็กน้อย เพราะว่าไฟนั้นได้เชื้อแล้วก็เป็นกองไฟใหญ่ พึงลามไหม้ชายหญิงผู้พลั้งเผลอในบางคราว ฉะนั้น ผู้รักษาชีวิตของตน พึงงดเว้นการสบประมาทไฟนั้นเสีย(แต่ว่า) ป่าใดที่ ถูกไฟไหม้จนดำไปแล้ว เมื่อวันคืนล่วงไปๆ พรรณหญ้าหรือต้นไม้ยังงอกขึ้นที่ป่านั้นได้ ”
ส่วนผู้ใดถูกภิกษุผู้มีศีลแผดเผา ด้วยเดช บุตรธิดาและปศุสัตว์ของผู้นั้นย่อมพินาศ ทายาทของเขาก็ย่อมไม่ได้รับทรัพย์มรดก เขาเป็นผู้ไม่มีเผ่าพันธุ์ ย่อมเป็นเหมือนตาลยอดด้วน”
ฉะนั้นแลบุคคลผู้เป็นบัณฑิต พิจารณาเห็นงู ไฟ กษัตริย์ผู้ทรงยศ และภิกษุผู้มีศีล ว่าเป็นภัยแก่ตน พึงประพฤติต่อโดยชอบทีเดียว” แปลมาจากภาษาบาลีว่า
ตสฺมา หิ ปณฺฑิโต โปโส สมฺปสฺสํ ภยมตฺตโน
ภุชงฺคมํ ปาวกญฺจ ขตฺติยญฺจ ยสสฺสินํ
ภิกฺขุญฺจ สีลสมฺปนฺนํ สมฺมเทว สมาจเรติ ฯ
ไม่ใช่ของสี่อย่างนี้เท่านั้นที่มีขนาดเล็ดหรือเยาว์วัยหรือยังหนุ่มแน่น อาจจะทำให้เกิดโทษได้มากเกินกว่าจะคำอธิบายก็ได้ สิ่งที่เป็นอันตรายไม่ได้อยู่ที่ขนาดหรืออายุ ความสูญเสียที่เกิดจากไฟไหม้ บางครั้งก็มีสาเหตุมาจากเปลวไฟเพียงนิดเดียว ชีวิตของมนุษย์มีเวลาจำกัด ก็ต้องพยายามหลีกเลี่ยง เว้นสิ่งที่ควรเว้น เลือกทำสิ่งที่ควรทำ บางครั้งกลัวเกินไปก็ทำอะไรไม่ได้ กล้าเกินไปก็อันตราย กลัวในสิ่งที่ควรกลัว กล้าในสิ่งที่ควรกล้า เวลาในการมีชีวิตอาจจะยืนยาวได้บ้าง
ฉีดวัคซีนป้องกันโควิดแล้ว ฉีดวัคซีนกันบาดทะยักไว้แล้ว หากจะมีอันเป็นไป ก็ไม่เป็นไร ชีวิตนี้จะอยู่หรือไปก็เป็นไปตามกรรมที่ตนเองได้ทำแล้วนั่นแล
พระมหาบุญไทย ปุญญมโน
27/08/64