ดูเหมือนว่าเศรษฐีอันดับต้นๆของเมืองไทย มีไม่น้อยที่มักจะมาจากอาชีพขายน้ำเมาหรือไม่ก็เกี่ยวกับการเลี้ยงสัตว์แปรรูปเป็นอาหาร คนเรามีทางเลือกในการประกอบอาชีพได้หลายทาง ถ้าเลือกได้ก็ต้องเลือกอาชีพที่คิดว่าดีที่สุด เหมาะกับตนเองมากที่สุด เว้นแต่ไม่มีทางเลือกจึงต้องประกอบอาชีพเท่าที่จะหาได้ คนเราต้องอยู่ต้องกินจะปล่อยให้ตนเองอดตายได้อย่างไรกัน อาชีพจึงบ่งบอกถึงอนาคตของคนๆนั้นด้วย ถ้าหากจะประกอบอาชีพค้าขาย จะขายอะไรดี
ในพระพุทธศาสนาได้แสดงถึงอาชีพที่อุบาสกอุบาสิกาไม่ควรทำไว้ในวณิชชสูตร ปัญจกนิบาต อังคุตตรนิกาย (22/177/186)ความว่า “การค้าขายห้าประการอันอุบาสกไม่พึงกระทำคือ(1)การค้าขายศาตรา (2) การค้าขายสัตว์ (3) การค้าขายเนื้อสัตว์ (4) การค้าขายน้ำเมา (5) การค้าขายยาพิษ"
อาชีพทั้งห้าประการนั้นมักจะมุ่งเน้นเพื่อการทำลายล้างเช่นการค้าขายศตราหรืออาวุธแม้จะทำให้รวยง่าย แต่อาวุธมีไว้เพื่อทำร้ายคนอื่น ในอดีตอาวุธอาจจะไม่ทรงพาลานุภาพมากนักทำลายล้างได้ไม่มาก มนุษย์จึงยังสืบเชื้อสายดำรงเผ่าพันธุ์มาได้ แต่ปัจจุบันอาวุธได้รับการพัฒนามากขึ้นจากระเบิดปรมาณูที่ทำลายเกาะทั้งเกาะให้จมหายไปในทะเล ปัจจุบันยิ่งร้ายแรงมากกว่านั้น ทวีปทั้งทวีปอาจหายไปจากโลกได้ในชั่วพริบตา
การค้าขายสัตว์ในที่นี่มุ่งหมายเลี้ยงสัตว์เพื่อฆ่าเป็นอาหาร แต่ถ้าค้าขายสัตว์เพื่อนำมาเลี้ยงก็ยังพอทำเนา มนุษย์ทุกคนอยากมีอิสรภาพ สัตว์ต่างๆก็คงไม่ต่างกัน หากนำเขามากักขังหน่วงเหนี่ยวไว้แม้จะอยู่ในกรงทองคำ ก็คงไม่เท่ากับปล่อยให้เขามีชีวิตตามเสรีที่เขาต้องการ นกทั้งหลายมองต้นไม้กลางป่า ดีกว่ากรงทอง
การค้าขายเนื้อสัตว์นั้นอาจจะมีผู้คัดค้านว่า ถ้าไม่กินเนื้อสัตว์แล้วจะกินอะไร เรื่องนี้ต้องหันกลับไปดูชาวฮินดูในอินเดียที่ไม่กินเนื้อสัตว์ แต่ดำรงชีพอยู่ได้ด้วยผักผลไม้ เนื้อสัตว์นั้นพระพุทธศาสนาเถรวาทมิได้ห้ามไว้เพียงแต่บอกว่า เนื้อนั้นเราไม่ได้ฆ่าเอง ไม่ได้เห็น ไม่ได้ยิน คือมีชีวิตอยู่ตามแต่ชาวบ้านจะถวายบิณฑบาต หากเรื่องมากมีหวังอดตาย
การค้าขายน้ำเมา ซึ่งปัจจุบันน้ำเมากำลังครองโลก อาจจะทำให้อุบาสกอุบาสิกาลำบากใจ เพราะหากร้านค้าใดไม่มีสุราเมรัยขายก็คงจะมีกำไรน้อย สินค้าประเภทนี้ทำให้คนหลง ขาดสติและทำให้กระทำในสิ่งที่คนทั่วไปไม่คิดจะทำเป็นต้นว่าก่อการทะเลาะวิวาท เข่นฆ่ากัน ฆ่าตัวตาย เกิดอุบัติเหตุ ซึ่งในงานเทศกาลต่างๆสาเหตุหนึ่งที่ทำให้คนบาดเจ็บหรือเสียชีวิตสาเหตุสำคัญประการหนึ่งมาจากเมาสุรานั่นเอง
การค้าขายยาพิษ ข้อนี้ชัดเจนยาพิษมีไว้เพื่อทำร้ายคนอื่นหรือแม้แต่ตัวเองที่หาทางออกไม่ได้ คนดื่มยาพิษฆ่าตัวตายก็มีให้เห็นไม่น้อย ทุกวันนี้คนเราต้องเผชิญกับสารพิษที่มีจากผักผลไม้ เกษตรกรบางคนหวังผลกำไรมากกว่าจะคำนึงถึงผลกระทบจากสารพิษ จึงเร่งผลผลิตด้วยการใช้สารเคมีทำให้ผักผลไม้เจริญงอกงาม แต่คนรับประทานต้องสะสมสารพิษในร่างกายมากขึ้นทุกวัน
สำหรับอุบาสกอุบาสิกาถ้าเลือกได้ ควรการเลือกประกอบอาชีพที่ไม่เป็นมิจฉาวณิชา คืออาชีพที่พระพุทธเจ้าทรงห้ามไว้ เราเลือกทางเดินของเราได้ เพราะเราเป็นเจ้าของชีวิตว่าจะอยู่อย่างมีความสุขในโลกนี้และมีความสุขในโลกหน้า เราเลือกลิขิตชีวิตของเราเองได้ ถึงจะยากจนก็ไม่เป็นไร แต่ขอให้ใจเป็นสุขสนุกกับงาน เพราะการได้ทำงานที่เรารักคือการปฏิบัติธรรมอย่างหนึ่ง
ครั้งหนึ่งมีอุบาสิกาท่านหนึ่งเดินทางไปนมัสการหลวงปู่ดุลย์ อตุโล แห่งวัดบูรพาราม จังหวัดสุรินทร์ ได้สาธยายให้หลวงปู่ฟังถึงการประกอบอาชีพว่ามีเพื่อนชักชวนให้ประกอบอาชีพค้าขาย โดยมีทำเลที่ดี มีคนพลุกพล่านซึ่งน่าจะเหมาะสำหรับการค้าขาย แต่ปัญหาสำคัญอยู่ที่ว่าไม่รู้จะขายอะไร ทุกอย่างในเมืองนี้มีคนขายหมดแล้ว จึงได้เรียนถามหลวงปู่ดุลย์ว่า “หลวงปู่คิดว่าดิฉันควรขายอะไรเจ้าค่ะ”
หลวงปู่ดุลย์นั่งฟังมานานโดยไม่ได้เอ่ยอะไรออกมา แต่เมื่อถูกถามจึงได้แต่ยิ้มด้วยประกายแห่งความสุขพลางตอบอุบาสิกาคนนั้นสั้นๆว่า “ขายอะไรก็ได้ที่มีคนซื้อ” ตอบได้ชัดเจนดีไหม
พระมหาบุญไทย ปุญญมโน
15/05/53