การอยู่ในถิ่นที่เหมาะสม

      ก่อนเดินทางไปอังกฤษคิดไว้ในใจว่าประเทศนี้คงเจริญรุ่งเรืองด้วยสถาปัตยกรรมสมัยใหม่ อาคารบ้านเรือนคงใหญ่โตโอฬาร ตึกรามบ้านช่องคงต้องเต็มไปด้วยอาคารที่ทันสมัย  จนไม่เคยคิดอยากจะไปประเทศนี้มาก่อนเลย  เพราะไม่เคยคิดอยากจะไปประเทศที่เจริญรุ่งเรืองด้วยวัตถุต่างๆเลย  เพียงแค่เดินผ่านย่านสุขุมวิทก็เหมือนกับได้ไปอังกฤษแล้ว แต่ทว่าความคิดกับข้อเท็จจริงที่ปรากฏอาจจะมิใช่สิ่งเดียวกันก็ได้

           อนุสนธิจากการที่สำนักงานพระพุทธศาสนาแห่งชาติได้ไปร่วมงานศาสนสัมพันธ์ที่วัดมหาธาตุ คิงบรอมลี่ เมืองเบอมิ่งแฮม ประเทศอังกฤษ ได้เชิญตัวแทนจากองค์กรทางการศึกษาด้านศาสนาจากประเทศไทยให้เข้าร่วมงานในครั้งนี้ด้วย คือมหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย และมหาวิทยาลัยมหามกุฏราชวิทยาลัย ได้รับเชิญให้เข้าร่วมงานด้วย
           เนื่องจากมีปัญหาเรื่องระยะเวลาในการเตรียมตัวน้อยมาก การดำเนินการด้านการขอวีซ่ายิ่งต้องรีบเร่ง ดังนั้นหนังสือเดินทางที่สะดวกที่สุดจะต้องเป็นหนังสือเดินทางราชการ ซึ่งขอวีซ่าเพียงสามวันก็ได้แล้ว หากเป็นหนังสือเดินทางธรรมดาอาจจะใช้เวลาไม่น้อยกว่าเจ็ดวัน
บังเอิญพระมหาบุญไทย มีหนังสือเดินทางราชการซึ่งทำไว้ตั้งแต่สมัยที่เดินทางไปฝึกอบรมพระธรรมทูตที่อินเดีย ในนามของเจ้าหน้าที่สำนักฝึกอบรมพระธรรมทูตไปต่างประเทศ ยังมีอายุใช้งานอีกหนึ่งปีจึงได้รับมอบหมายให้เดินทางไปร่วมงานนี้ในนามของมหาวิทยาลัยมหามกุฏราชวิทยาลัย

           วันแรกออกจากสนามบินก็มุ่งหน้าสู่เมืองเบอร์มิ่งแฮม มุ่งหน้าสู่วัดมหาธาตุ คิงบรอมลี่ ซึ่งเป็นสถานที่จัดงานศาสนสัมพันธ์ในครั้งนี้  สิ่งที่ได้พบเห็นเมื่อเดินทางไปถึงอังกฤษกลับแปลกแตกต่างจากสิ่งที่คิดไว้ก่อนออกเดินทาง สภาพถนนหนทางโล่งเตียน มีรถวิ่งไปมาเพียงไม่กี่คัน ผู้คนก็ไม่ได้มากมายเบียดเสียดกันเลย อาคารบ้านเรือนก็เต็มไปด้วยอิฐเก่าๆ ที่มีอายุนานกว่าพันปี เป็นตึกธรรมดา ขนาดก็ไม่ได้สูงมากนัก มีความคิดเกิดขึ้นในใจว่า “ผู้คนเขาหายไปไหนหมด”
           เมื่อเดินทางออกนอกเมืองก็ได้เห็นทุ่งหญ้า ที่มีฝูงแกะเลาะเล็มหญ้าตามทุ่งหญ้าซึ่งมีรั้วรอบขอบชิดเป็นสัดส่วนแสดงถึงการเป็นเจ้าของสถานที่และสมบัติที่สำคัญคือฝูงแกะ
           คุณลุงคนที่มารับเล่าให้ฟังว่า “ชาวบ้านในเมืองเบอร์มิ่งแฮม ส่วนหนึ่งยังประกอบอาชีพเลี้ยงแกะ โดยปล่อยให้แกะกินหญ้าตามทุ่ง จนตัวโตได้ขนาดจึงจะตัดขนแกะ ทำการแปรรูปเป็นสินคาส่งออกที่สำคัญอย่างหนึ่ง แกะเป็นสินค้าได้หลายอย่าง มีคุณประโยชน์ได้ตลอดทั้งตัว การเลี้ยงก็ไม่ลำบากปล่อยไว้ในทุ่งหญ้าอย่างนั้น เจ้าของก็เพียงแต่หาหญ้าและน้ำมาให้แกะกินไม่ขาด ไม่นานแกะก็โตเต็มที่”
เมื่อถามว่า ”ลุงอยู่อังกฤษมากี่ปีแล้ว”

           ลุงคนนั้นตอบว่า “น่าจะเกินสิบปีแล้วครับ ทำงานมาหลายอย่าง จนมาหยุดที่งานขับรถตู้นี่แหละครับ เจ้าภาพเหมาไว้ตลอดในช่วงที่ท่านอาจารย์ทั้งสามรูปอยู่ในอังกฤษ อยากไปไหนขอให้บอกผม ยกเว้นวันเดียวครับ วันประชุมเจ้าภาพสั่งว่าห้ามไปไหนเด็ดขาด หลวงพี่ต้องอยู่ร่วมการประชุมตลอดทั้งวัน” เป็นทั้งการเปิดทางและปิดทางไปในเวลาเดียวกัน
           งานประชุมจัดขึ้นที่วัดมหาธาตุ คิงบรอมลี่ เมืองเบอมิ่งแฮม ประเทศอังกฤษ เจ้าภาพจัดงานคือพระปัญญาพุทธวิเทศ(เหลา ปัญญาสิริ) เจ้าอาวาส งานประชุมสัมมนาจัดขึ้นในบริเวณวัดมหาธาตุนั่นเอง โดยมีผู้นำจากศาสนาต่างๆมาร่วมงาน นำเสนอแนวทางในการอยู่ร่วมกันอย่างสันติในโลกที่เจริญด้วยเทคโนโลยี ซึ่งแต่ละท่านก็นำเสนอแนวทางตามแนวคิดของศาสนาของตน งานเริ้มตั้งแต่เช้าจนถึงค่ำ ผู้ที่เตรียมตัวนำเสนอก็นั่งฟัง ส่วนผู้ที่นำเสนอแล้วก็กลายมาเป็นผู้ฟังแทน แม้ว่างานจะจัดขึ้นในอาณาเขตของวัด แต่ก็จัดได้ว่าเป็นงานระดับชาติ เพราะมีผู้นำ ตัวแทนจากองค์กรต่างๆจากทั่วโลกมาร่วมงาน
           ผู้เขียนนั่งฟังบ้าง บันทึกภาพบ้าง พอมีเวลาว่างก็จะพบปะสนทนากับญาติโยมคนไทยที่มีภูมิลำเนาในประเทศอังกฤษ กลุ่มผู้หญิงไทยกำลังนั่งพักผ่อนหลังจากเตรียมอาหารถวายภัตตาหารพระสงฆ์และผู้ร่วมงาน จึงเดินเข้าไปหาก่อนจะเอ่ยทักทายเหมือนหนึ่งคนคุ้นเคย ทั้งๆที่พึ่งเคยเห็นหน้ากันครั้งแรก
           “เหนื่อยไหมป้า”
           คุณป้าคนหนึ่งตอบว่า “ไม่เหนื่อยหรอกค่า ได้ทำงาน ได้ทำบุญสนุกดี ได้เห็นพระสงฆ์เดินทางมาจากประเทศต่างๆแล้ว หายเหน็ดเป็นปลิดทิ้งเลยเจ้าคะ แต่ว่าหลวงพ่อมีพระอะไรดีๆมาฝากบ้างไหมเจ้าคะ”  

           จึงบอกว่า “สิ่งศักดิ์ก็อยู่ที่โยมแล้วนี่ มีพระห้อยคอพอช่วยได้ มีพระอยู่ที่ใจยิ่งได้ผล”
           คุณป้ายกมือสาธุท่วมหัว จึงเปลี่ยนหัวข้อสนทนาว่า “ป้าอยู่อังกฤษมากี่ปีแล้ว”
           คุณป้ายกนิ้วมือขึ้นนับ ก่อนจะเงยหน้าขึ้นบอกว่า “อยู่มาตั้งแต่อายุ 22 ตอนนี้ใกล้หกสิบแล้ว น่าจะเกินสามสิบปีแล้วเจ้าคะ”
           “อยู่มานานไม่คิดจะกลับเมืองไทยหรือ”
           “ไม่ทันแล้วเจ้าคะ ที่เมืองไทยไม่มีอะไรเหลืออยู่เลย บ้านที่อยู่ ที่นาที่ทำกิน ไม่มีอะไรเหลือเลย หากกลับไปคงเริ่มต้นลำบาก คงต้องอยู่ที่นี่ต่อไป ทำไงได้ก็ตัดสินใจเลือกแล้ว”
           กลับเข้าร่วมการประชุมอีกครั้ง แต่ในใจไม่ได้สนใจฟังการประชุมเท่าใดนัก เพราะบันทึกเทปไว้แล้ว มีเวลาว่างเมื่อไหร่ค่อยฟังก็ได้ แต่จิตใจกลับหวนคิดถึงคำพูดของคุณป้าคนนั้น “ก็ตัดสินใจเลือกที่นี่แล้ว”  ความหมายบ่งชัดถึงการตัดสินใจเลือกถิ่นที่อยู่อันเหมาะสมกับตนเอง
           ในพระพุทธศาสนาการเลือกอยู่ในถิ่นที่เหมาะสมภาษาบาลีรัยกว่า “ปฏิรูปปเทส” หมายถึงการอยู่ในถิ่นที่เหมาะ อยู่ในถิ่นที่ดี มีสิ่งแวดล้อมที่เหมาะสม เป็นอุปการส่วนหนึ่งที่ทำให้เกิดความไพบูลย์ในโภคทรัพย์ทั้งหลาย หากมีคุณธรรมอื่นๆประกอบพร้อมด้วยก็จะเป็นเหมือนล้อที่นำพาชีวิตไปสู่จุดหมาย ดังที่แสดงไว้ใน จักกสูตร อังคุตรนิกาย จตุกกนิบาต (21/31/42)  “ดูกรภิกษุทั้งหลาย จักรสี่ประการนี้ เป็นเครื่องเป็นไปแก่มนุษย์และเทวดาผู้ประกอบ เป็นเครื่องที่มนุษย์และเทวดาประกอบแล้ว ย่อมถึงความเป็นผู้ใหญ่ และความไพบูลย์ในโภคะทั้งหลาย ต่อกาลไม่นานนักจักรสี่ประการเป็นไฉน คือ(1) ปฏิรูปเทสวาสะ การอยู่ในถิ่นที่เหมาะ (2) สัปปุริสูปัสสยะ การคบสัตบุรุษ (3) อัตตสัมมาปณิธิ การตั้งตนไว้ชอบ (4) และปุพเพกตปุญญตา ความเป็นผู้มีบุญได้กระทำไว้แล้วในปางก่อน 

           จากนั้นจึงสรุเป็นประพันธคาถาความว่า “นรชนพึงอยู่ในถิ่นที่เหมาะ พึงกระทำอริยชนให้เป็นมิตร ถึงพร้อมด้วยความตั้งตนไว้ชอบ มีบุญได้กระทำไว้แล้วในปางก่อน ธัญชาติ ทรัพย์ ยศ ชื่อเสียง และความสุขย่อมหลั่งไหลมาสู่นรชนนั้น”
           แปลมาจากภาษาบาลีว่า “ปฏิรูเป วเส เทเส         อริยมิตฺตกโร สิยา 
                                            สมฺมาปณิธิสมฺปนฺโน     ปุพฺเพ ปุญฺญกโต นโร ฯ    
                                            ธญฺญํ ธนํ ยโส กิตฺติ      สุขญฺเจตํธิวตฺตตีติ ฯ
           คำว่า "ปเทส" คำนามเพศชาย แปลว่า ประเทศ เขตแดน ถิ่น บริเวณ ส่วน สถานที่ มาตราวัด คำว่า "ปฎิรูป" เป็นคำคุณนาม แปลว่า เหมาะ ควร สมควร เหมาะสม ถ้าอยู่หลังคำอื่นจะมีความหมายว่ามีรูปเหมือน คล้ายคลึง เทียม ปลอมแปลง เช่น มิตฺตปฏิรูป แปลว่า คนเทียมมิต คล้ายมิตร เป็นต้น ดังนั้นคำว่า "ปฏิรูปเทส" จึงหมายถึงประเทศที่เหมาะสม เขตแดน ถิ่น บริวเณที่เหมาะสม ที่สมควร

           คุณลุงยึดอาชีพขับรถตู้โดยสาร คุณป้าอายุใกล้หกสิบปี แม้จะถิ่นกำเนิดในประเทศไทย แต่ก็ได้เลือกถิ่นที่อยู่อาศัยอันเหมาะสมกับตนเอง ประกอบอาชีพมีครอบครัว มีลูกมีหลานเกิดที่ประเทศอังกฤษ จนกลายเป็นประชากรของประเทศนี้ไปแล้ว
           คนอื่นอาจจะคิดอิจฉาในความโชคดีของคุณลุงคุณป้าที่ได้มาอยู่ที่อังกฤษ แต่คุณป้าคนนั้นบอกว่า “ชีวิตที่เหลืออยู่อยากกลับไปตายที่บ้านเกิด แต่ก็ยังห่วงลูกที่ต้องทำงานทำมาหาเลี้ยงชีพอยู่ที่อังกฤษ อยู่ที่ไหนก็ไม่มีความสุขเหมือนกับอยู่ที่บ้านเกิดหรอกท่าน”
           ในช่วงที่อยู่ประเทศอังกฤษ นอกจากจะทำหน้าที่ตามที่ได้รับมอบหมายมาคืออยู่ร่วมการประชุมตลอดงานแล้ว ยังมีเวลาได้พบปะสนทนากับคนไทยในอังกฤษอีกหลายคน แม้จะเป็นเพียงการได้พบปะในช่วงเวลาสั้นๆ แต่เหมือนกับว่าได้กลายเป็นผู้ร่วมชะตากรรมของคนพลัดถิ่นเหมือนกัน

           การอยู่ในถิ่นที่เหมาะสม การคบหากับคนดี การตั้งตนไว้ในทางที่ชอบ และการได้เคยทำบุญไว้ตั้งแต่ชาติปางก่อน เป็น “พหุการธรรม”  คือธรรมมีอุปการะมาก  เป็นเครื่องช่วยให้สามารถสร้างสมความดีอื่นๆทุกอย่าง และช่วยให้ประสบความเจริญก้าวหน้าในชีวิต บรรลุความงอกงามไพบูลย์ เป็นเหมือนล้อรถของรถยนต์สี่ล้อที่พร้อมจะขับเคลื่อนนำพาชีวิตไปสู่จุดหมายได้อย่างปลอดภัยได้ รถบางคันแม้จะมีเพียงสองล้อหรือสามล้อก็ยังเคลื่อนตัวได้ แต่หากมีครบทั้งสี่ล้อย่อมเดินทางสะดวกปลอดภัยมากกว่า ชีวิตมนุษย์ก็ในทำนองเดียวกัน หากใครมีคุณสมบัติครบทั้งสี่ประการก็คาดหมายเป้าหมายล่วงหน้าได้ว่า ย่อมนำพาชีวิตไปสู่จุดหมายได้อย่างราบรื่น แต่หากขาดอะไรไปบ้างชีวิตก็ยังดำเนินต่อไปได้ การอยู่ในถิ่นที่สมควรมีสภาพแวดล้อมที่เหมาะสม เป็นเบื้องต้นของการปลูกฝังคุณงามความดีให้แก่ชีวิต ส่วนข้ออื่นๆเราพิจารณาและเลือกดำเนินตามวิถีที่ถูกต้องได้ ชีวิตเป็นของเรา การเลือกหรือไม่เลือกอยู่ที่ตัวเราเอง

 

พระมหาบุญไทย ปุญญมโน
28/09/58