อากาศร้อนอบอ้าวมานานหลายวันแล้ว วันก่อนฝนตกน้ำนองขังไปทั่วลานวัด อากาศวันนี้จึงเย็นสบายคลายร้อนไปได้มาก ช่วงเช้าหลังคืนฝนตกอากาศจึงสดใส ฟ้าไร้หมอก ดวงอาทิตย์โผล่พ้นขอบฟ้าทางบุรพทิศจึงมีขนาดกลมโตเป็นพิเศษ หยดน้ำค้างที่เกาะอยู่ตามยอดไม้ใบหญ้าพอถูกแสงแห่งอังสุมาลีก็ค่อยๆเหือดแห้งหายไปจากยอดไม้ พอเริ่มสายดวงอาทิตย์ก็ค่อยๆลดขนาดลงยิ่งสูงยิ่งเล็ก จวบจนถึงเวลาสายัณห์ ดวงอาทิตย์จึงกลับมามีขนาดใหญ่กลมโตอีกครั้ง ก่อนจะลับหายไปกับขอบฟ้าทางปัจฉิมทิศ
ดอกไม้ชูดอกออกช่อรอรับแสงแห่งทิวสกร หยดน้ำค้างเกาะพราวอยู่ตามกลีบดอก เมื่อถูกแสงอาทิตย์อุทัยก็เหือดหายไป แต่กิ่งใบและก้านดอกยังคงอยู่ดำรงอยู่ต่อไป สิ่งหนึ่งจากไปสิ่งใหม่ก็มาทดแทน เพราะน้ำค้างและแสงอาทิตย์เป็นสิ่งที่อยู่ด้วยกันได้ไม่นาน จนคนโบราณมีตำนานความรักที่ไม่สมหวังของดวงอาทิตย์และน้ำค้างเล่าขานต่อกันมาเนิ่นนาน
ช่วงนี้ไม่ได้มีงานพิเศษอันใด เนื่องจากอยู่ในช่วงของการปิดเทอม จึงไม่มีการเรียนการสอน จะมีก็แต่นักเรียนแผนกนักธรรม บาลีที่เปิดเรียนได้หลายวันแล้ว มีงานสอนอยู่บ้างในช่วงค่ำซึ่งไม่ถือว่าเป็นงานพิเศษอันใด เพราะสอนมานานสอนจนชิน หนังสือเล่มเดิม ตำราเล่มเก่า ไม่ต้องเตรียมการสอนอันใดก็สามารถเดินเข้าห้องสอนได้เลย อาศัยความชำนาญพิเศษและการสั่งสมประสบการณ์ที่ทำต่อเนื่องมายาวนาน จึงสอนแบบไม่ได้คิดว่าเป็นภาระอันใด ทำใจสบายๆว่าไปตามหลักการ งานที่หลายคนอาจจะคิดว่าหนักก็กลายเป็นงานที่เบาสบาย
เนื่องจากปีนี้พยายามที่จะลดภาระหน้าที่ของตัวเองลง จึงลาออกจากการเป็นครูใหญ่ ให้พระภิกษุผู้มีความสามารถรูปอื่นขึ้นมาทำหน้าที่ ผลัดเปลี่ยนหมุนเวียนกันไปตามวาระสองปี ครูใหญ่รูปเดิมก็มาทำหน้าที่เป็นครูธรรมดา ไม่ต้องมีภาระในการบริหาร มีหน้าที่สอนหนังสืออย่างเดียว วางหน้าที่การบริหารในตำแหน่งครูใหญ่ แต่ยังแบกงานสอนในฐานะครูน้อย ชีวิตช่วงปีนี้เป็นไปดังนี้
.jpg)
ส่วนงานอีกอย่างหนึ่งที่เป็นภาระที่จะต้องเดินทางไกลไปทำงาน แม้ว่าช่วงนี้จะไม่มีงานสอน แต่ก็มีงานประเภทที่ปรึกษาวิทยานิพนธ์ของนักศึกษาที่กำลังเขียนวิทยานิพนธ์รอสอบเพื่อจบการศึกษา ในแต่ละอาทิตย์จึงมีนักศึกษามาขอคำปรึกษามิได้ขาด งานจึงดำเนินไปอย่างต่อเนื่อง นักศึกษารุ่นเก่าทยอยจบการศึกษาออกไป นักศึกษาใหม่ก็แทรกเข้ามาแทน งานในหน้าที่ที่ปรึกษาจึงมีอยู่ตลอดปี ทำแล้วรู้สึกมีความสุข เพราะการได้เห็นคนอื่นเรียนจบการศึกษาไปปีละหลายคน เป็นการทำงานเพื่อความสำเร็จของคนอื่น
ชีวิตดำเนินไปเรื่อยๆเหนื่อยก็พัก หนักก็หยุด บางอย่างทำไม่ได้หรือไม่ถนัดก็ไม่ทำ ปล่อยวางในบางเรื่อง แบกบ้างในบางเรื่อง แต่พยายามทำให้การทำงานเป็นไปตามปรกติ จนรู้สึกว่างานที่ทำอยู่เป็นเหมือนส่วนหนึ่งของชีวิต ชีวิตคืองาน งานคือชีวิต
สายัณหสมัยเดินออกจาห้องทำงานมองผ่านกระจกหน้าต่างไปทางปัจฉิมทิศ ดวงอาทิตย์เหมือนกับกำลังเคลื่อนตัวช้าๆดั่งหนึ่งกำลังโบกมือลาทิวาวาร หลังจากได้ทำหน้าที่ให้แสงสว่างแก่โลกมาตลอดวัน ดวงอาทิตย์ยังต้องมีเวลาพัก หรือทำหน้าที่ให้แสงสว่างแก่โลกอีกซีกหนึ่ง มองดูเผินๆเหมือนดวงอาทิตย์หมุนตามโลก แต่ข้อเท็จจริงโลกต่างหากที่หมุนตามดวงอาทิตย์
ธรรมชาติของมนุษย์ก็เหมือนกับการหมุนของโลกย่อมต้องหมุนตามอิทธิพลของดวงอาทิตย์ ชีวิตมนุษย์ตามธรรมดาก็ต้องหมุนไปตามผู้มีอำนาจที่เหนือกว่า จะดื้อรั้นแข็งขืนฝืนตนอย่างไรก็ต้องเคารพกติกา ระเบียบของสังคม และธรรมเนียมปฏิบัติของสังคมนั้นๆ จึงจะมีชีวิตอยู่อย่างสันติสุข แข็งขืนไปก็ไร้ประโยชน์ แต่ตามอย่างพินิจพิจารณา ทำตามโลกในเรื่องที่เห็นว่าถูกต้อง มิใช่ทำตามที่ถูกใจ
การดำรงอยู่ในโลกนี้ของมวลมนุษยชาติเหมือนแขกผู้มาเยือน อยู่ไม่นานก็ต้องจากไปเหมือนคนอื่นๆ ไม่มีใครที่จะดำรงคงอยู่ในโลกนี้ได้ตลอดไป เหมือนดั่งดวงอาทิตย์ที่เปรียบเหมือนดวงตาของโลกโผล่ขึ้นมาทักทายโลกในเพลาเช้า จากนั้นก็ค่อยๆเคลื่อนตัวไปตามการผันแปรของจักรวาล พอถึงเวลาก็ต้องจากโลกนี้ไปเหมือนกัน โลกจึงมีทั้งด้านสว่างและด้านมืดสลับกันไป อาจจะมีบ้างที่บางประเทศมีช่วงกลางวันและกลางคืนยาวนานแตกต่างกัน เช่นบางส่วนของประเทศนอร์เวย์และสวีเดนมีกลางวันหกเดือน และมีกลางคืนหกเดือน
ดวงอาทิตย์ขึ้นแล้วก็ย่อมตกไปตามธรรมดา ชีวิตมนุษย์ก็เฉกเช่นเดียวกันมีเกิดมีตายตามธรรมดา พระอาทิตย์มีอายุอยู่โลกในรอบหนึ่งวัน แต่มนุษย์อาจจะมีเวลานานกว่านั้น แต่ก็อยู่ในกำหนดร้อยปีหรือหากเกินไปก็ไม่มาก ดังภาษิตในยุธัญชยชาดก ขุททกนิกาย ชาดก (27/1559/285) ความว่า “น้ำค้างบนยอดหญ้า พระอาทิตย์ขึ้นก็ตกไปฉันใด อายุของมนุษย์ทั้งหลายก็ฉันนั้น (ขอทูลกระหม่อมแม่อย่าห้ามฉันเลย พระเจ้าข้า)
แปลมาจากภาษาบาลีว่า “อุสฺสาโวว ติณคฺคมฺหิ สุริยสฺสุคฺคมนํ ปติ
เอวมายุ มนุสฺสานํ (มา มํ อมฺม นิวารเย) ฯ
ทิวสกร(ดวงอาทิตย์) ลับขอบฟ้าไปแล้ว ฝูงนกกาต่างก็โผผินบินว่อนคืนกลับสู่รวงรัง ตัวเราเองก็ถึงเวลาที่จะต้องคืนกลับสู่สถานที่พักพิง หยุดพักการทำงาน หยุดเพื่อการพักผ่อนให้ร่างกายและจิตใจได้พัก เพื่อจะได้มีกำลังไว้สู้กับงานในวันต่อไป ชีวิตเราอย่างน้อยก็ยังยืนยาวกว่าหยดน้ำค้างที่มีอายุเพียงชั่วครู่ยาม ในห้วงลึกแห่งจินตนาการยังหวังอยู่ว่าจะมีวันพรุ่งนี้ที่จะได้ทักทายดวงอาทิตย์อีกหลายวัน ได้ชมความงามของหยดน้ำค้างบนยอดหญ้าอีกหลายปี
พระมหาบุญไทย ปุญญมโน
05/06/58