งานประเพณีเทศน์มหาชาติวัดมัชฌันติการามผ่านพ้นไปด้วยดี แม้ว่าภาคบ่ายจะมีฝนตกลงมาอย่างหนัก องค์แสดงธรรมก็แสดงไปแข่งกับเสียงฝนและฟ้าร้อง บางครั้งมีฟ้าผ่าลงมา องค์แสดงธรรมก็สะดุ้งคนฟังก็ตกใจ แต่ก็ไม่มีใครหนีไปไหน ส่วนหนึ่งยังอยากฟังเทศน์ต่อ แต่อีกส่วนหนึ่งเพราะไปไหนไม่ได้ฝนมันตกหนัก อยู่ในศาลาการเปรียญหลบฝนทนฟังเทศน์ต่อไปย่อมจะได้ประโยชน์มากกว่าการการที่จะต้องเดินฝ่าสายฝนออกไปข้างนอก ต้องขอบคุณฝนที่ตกลงมาทำให้มีผู้ฟังเทศน์มหาชาติได้ฟังอย่างตั้งใจ การฟังด้วยดีย่อมมีปัญญา
พุทธศาสนิกชนผู้ที่มาร่วมงานเทศน์มหาชาติปีนี้มีทุกเพศทุกวัย ผู้ที่ตั้งใจฟังก็ฟังอย่างตั้งใจ ส่วนผู้ที่ปฏิบัติงานอย่างอื่นก็สามารถเลือกทำบุญตามแต่ตนจะเห็นสมควร บางคนคอยบริการน้ำดื่ม น้ำชา กาแฟตามแต่ใครจะเลือก บางคนคอยบริการผลไม้ที่ได้มาจากกัณฑ์เทศน์นั่นเอง พอถวายพระองค์แสดงธรรมเสร็จก็นำมาแจกจ่ายแก่ผู้ที่มาร่วมงาน
สาธุชนคนใจบุญส่วนหนึ่งมาตั้งโรงทานทำภัตตาหารถวายพระภิกษุสามเณร จากนั้นก็บริการอาหารฟรีแก่ผู้ที่มาร่วมงาน เรียกว่าในงานมหาชาติใครที่มาร่วมงานอิ่มหนำสำราญกันเต็มที่ อาหารมีหลากหลายชนิดเช่นข้าวเหนียว ส้มตำ สาคู ขนมจีนน้ำยา ข้าวโพดคั่ว ไอครีม กล้วยทอด อาหารเจมังสวิรัติก็มีให้เลือกทานได้ตามความพอใจ
คุณยายวัยเจ็ดสิบปีคนหนึ่งนั่งพิงเสาศาลาการเปรียญเหมือนกำลังเข้าสู่ภวังค์แห่งความหลับ เดินผ่านคุณยายนึกว่ากำลังหลับสนิท แต่พอคุณยายเห็นหน้าก็ยกมือไหว้พร้อมทั้งเช็ดน้ำตาที่ซึมลงมาอาบแก้ม ตอนนั้นองค์แสดงธรรมกำลังเทศน์แหล่ตอนมัทรีสลบและพระเวสสันดรกำลังกล่าวโทษนางมัทรี คุณยายคงซาบซึ้งสงสารนางมัทรีจนกลั้นน้ำตาไว้ไม่อยู่ คุณยายบอกว่า “พระองค์นี้เสียงดีจริงๆ ฟังแล้วยายกลั้นน้ำตาไม่อยู่ สงสารนางมัทรี”
เทศน์มหาชาติปีนี้จัดแบบผสมผสานมีทั้งทำนองธรรมวัตร มีทั้งเทศน์แหล่ ใครถนัดอย่างไรว่าไปตามนั้น ให้สิทธิ์องค์แสดงธรรมเต็มที่ ส่วนใครชอบฟังอย่างไรก็สามารถเลือกฟังได้ตามความถนัด เพราะความชอบของแต่ละคนไม่เหมือนกัน และการฟังของแต่ละคนก็แตกต่างกัน
การตั้งใจฟังเป็นเหตุให้ได้ปัญญา ดังที่พระพุทธเจ้าได้ตอบคำถามของอาฬวกยักษ์ซึ่งครั้งหนึ่งอาฬวกยักษ์ได้ทูลถามพระพุทธเจ้าถึงการได้ปัญญา การหาทรัพย์ การได้มาซึ่งชื่อเสียง การผูกมิตรและการไม่เศร้าโศกเมื่อจะต้องจากโลกนี้ไป ดังที่แสดงไว้ในอาฬวกสูตร สังยุตตนิกาย สคาถวรรค (15/844/315) ความว่า “คนได้ปัญญาอย่างไรหนอ ทำอย่างไรจึงจะหาทรัพย์ได้ คนได้ชื่อเสียงอย่างไรหนอ ทำอย่างไรจึงจะผูกมิตรไว้ได้ คนละโลกนี้ไปสู่โลกหน้า ทำอย่างไรจึงจะไม่เศร้าโศก”
พระผู้มีพระภาคได้ตรัสตอบคำถามของอาฬวกยักษ์(15/845/315) ความว่า “บุคคลเชื่อธรรมของพระอรหันต์ เพื่อบรรลุนิพพาน ฟังอยู่ด้วยดีย่อมได้ปัญญา เป็นผู้ไม่ประมาท มีวิจาร คนทำเหมาะเจาะไม่ทอดธุระเป็นผู้หมั่น ย่อมหาทรัพย์ได้ คนย่อมได้ชื่อเสียงเพราะความสัตย์ ผู้ให้ย่อมผูกมิตรไว้ได้ บุคคลใดผู้อยู่ครองเรือนประกอบด้วยศรัทธา มีธรรมสี่ประการนี้คือ สัจจะ ธรรมะ ธิติ จาคะ บุคคลนั้นแล ละโลกนี้ไปแล้วย่อมไม่เศร้าโศก เชิญท่านถามสมณพราหมณ์เป็นอันมากเหล่าอื่นดูซิว่าในโลกนี้มีอะไรยิ่งไปกว่าสัจจะ ทมะ จาคะและขันติ”
ในอาฬวกสูตรนี้พระพุทธเจ้าทรงตอบคำถามของอาฬวกยักษ์ มีอยู่คำหนึ่งว่า “ฟังอยู่ด้วยดีย่อมได้ปัญญา”แปลมาจากภาษาบาลีว่า “สุสฺสูสํ ลภเต ปญฺญํ” มีคำแก้ไว้ท้ายเล่มพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลีว่า "สุสฺสูสา ลภเต ปญฺญา" แต่ที่นิยมใช้ส่วนมากจะเป็นคำแรกคือ "สุสฺสูสํ ลภเต ปญฺญํ" มีความหมายอย่างเดียวกัน การฟังเป็นอาวุธที่สำคัญอย่างหนึ่งของผู้ศึกษา หาความรู้ ดังที่แสดงไว้ในสังคีติสูตร ทีฆนิกาย ปาฏิกวรรค(11/ 228/231) ความว่า อาวุธสามอย่างคือ สุตาวุธ อาวุธคือการฟัง ปวิเวกาวุธ อาวุธคือความสงัด ปัญญาวุธ อาวุธคือปัญญา”
เทศน์มหาชาติได้นำเอาการบำเพ็ญทานบารมีของพระมหาบุรุษ เมื่อครั้งเสวยพระชาติเป็นพระเวสสันตร มีแสดงไว้ในเวสสันดรชาดกขุททกนิกาย มหานิบาต(28/1045/315) สรุปความว่าเมื่อพระศาสดาประทับที่นิโครธาราม กรุงกบิลพัสดุ์ ในคราวเสด็จกรุงกบิลพัสดุ์ครั้งแรกได้ทรงแสดงมหาเวสสันดรชาดก กล่าวถึงการบำเพ็ญทานบารมีของพระองค์ซึ่งประกอบด้วยพันพระคาถา การแสดงธรรมในเรื่องนี้ได้มีวิธีพัฒนาวิธีการในการแสดงหลากหลายประการทั้งเทศน์แหล่ทำนองเสนาะ หรือเทศน์ทำนองธรรมวัตรเป็นการสาธยายประวัติการบำเพ็ญทานบารมีของผู้ที่จะได้ตรัสรู้เป็นพระพุทธเจ้าว่าจะต้องผ่านอุปสรรคนานาประการ ต้องมีใจอันเป็นกุศลพร้อมที่จะบริจาคทานให้แก่ผู้ที่มาขอต้องขันติธรรมอย่างยิ่งยวดเมื่อบุตรภรรยาถูกกระทำทารุณต่อหน้า ซึ่งผู้ที่เป็นบิดาย่อมทนได้ยากยิ่ง
หากนำเอามรรควิธีที่พระเวสสันดรปฏิบัติมาใช้ในการดำเนินชีวิต คนผู้นั้นก็ต้องมีความมุ่งมั่นในการที่จะทำตามสิ่งที่ตนได้ตั้งใจไว้ ต้องอดทนให้ได้เมื่อประสบกับความลำบาก การดำเนินชีวิตเพื่อบรรลุจุดหมายต้องใช้คุณธรรมหลายประการกว่าที่จะผ่านอุปสรรคจนสามารถถึงจุดหมายปลายทางได้
การฟังด้วยดี การสอบถาม เป็นอาหารของปัญญา ผู้ที่รู้จักฟังย่อมได้ปัญญา ในสังคมมนุษย์มักจะมีคนชอบพูดมากกว่าคนชอบฟัง บางครั้งการรู้จักฟังความคิดเห็นของผู้อื่นย่อมทำให้เกิดปัญญาได้ ส่วนผู้ที่ปรารถนาความสงบก็ต้องแสวงหาที่สงัด และเมื่อเกิดปัญหาต้องการหาทางแก้ไขก็ต้องใช้ปัญญา หากใครมีอาวุธประจำใจไว้ทั้งสามประการนี้แล้ว งานที่หนักก็ง่าย งานที่หน่ายก็เบา เพราะหากเมื่อตัวเราเข้าใจวิธีการแล้วย่อมสามารถหาทางสู่เป้าหมายได้ไม่ยากนัก
พระมหาบุญไทย ปุญญมโน
29/09/57