ในการงานของแต่ละองค์กรนั้นมีวัตถุประสงค์ไม่เหมือนกัน การทำงานราชการหวังผลคือให้บริการแก่มวลชน ข้าราชการจึงทำหน้าที่เสมือนหนึ่งเป็นผู้ให้บริการประชาชน องค์กรสงคมสงเคราะห์ต่างๆมีวัตถุประสงค์ไม่หวังผลกำไรแต่ทำงานเพื่อสร้างภาพลักษณ์ต่อองค์กรซึ่งจะมีผลสะท้อนกลับคือเงินบริจาค เมื่อภาพลักษณ์ดีเงินบริจาคก็มีมาก ส่วนการประกอบธุรกิจการค้าทั้งหลายมีวัตถุประสงค์คือหวังผลกำไร งานที่ทำจึงต้องมุ่งให้ได้กำไรมากที่สุด
แต่ทว่าการทำธุรกิจการค้าย่อมมีทั้งทรงตัว ขาดทุนหรือได้กำไร แม้จะมีนักวิชาการทางธุรกิจทั้งในและต่างประเทศมากมายอธิบายเหตุผลและปรากฎการณ์ที่ทำให้การทำธุรกิจล้มเหลว ทำมาค้าขายไม่ได้กำไรเท่าที่ควรจะเป็น บางครั้งแม้ประกอบอาชีพอย่างเดียวกันบางคนได้กำไร แต่บางคนกลับขาดทุน แต่ทว่าก็ยังมีคนค้าขายได้กำไรและมีคนขาดทุน
ปัญหานี้มีมาแทบทุกยุคทุกสมัย แม้แต่ในครั้งพุทธกาลก็มีผู้สงสัย ครั้งหนึ่งพระสารีบุตรเข้าเฝ้าพระพุทธเจ้าและได้ถามถึงสาเหตุที่ทำให้คนบางคนค้าขายได้กำไร แต่บางคนค้าขายแล้วขาดทุนดังที่ปรากฎในวณิชชสูตร อังคุตรนิกาย จตุกกนิบาต (21/79/80) พระพุทธเจ้าได้แสดงถึงสาเหตุของการค้าขายที่ทำให้ได้กำไรและขาดทุนว่า
(1) บุคคลบางคนในโลกนี้ เข้าไปหาสมณะหรือพราหมณ์แล้วย่อมปวารณาว่าขอท่านจงบอกปัจจัยที่ท่านประสงค์ เขากลับไม่ถวายปัจจัยที่เขาปวารณา ถ้าเขาเคลื่อนจากอัตภาพนั้นมาสู่ความเป็นมนุษย์นี้ เขาทำการค้าขายอย่างใดๆ เขาย่อมขาดทุน
(2) บุคคลบางคนในโลกนี้ เข้าไปหาสมณะหรือพราหมณ์แล้ว ย่อมปวารณาว่าขอท่านจงบอกปัจจัยที่ท่านประสงค์แต่เขาถวายปัจจัยที่ปวารณาไว้ไม่เป็นไปตามประสงค์ ถ้าเขาเคลื่อนจากอัตภาพนั้นมาสู่ความเป็นมนุษย์นี้ เขาทำการค้าขายอย่างใดๆ เขาย่อมไม่ได้กำไรตามที่ประสงค์
(3) บุคคลบางคนในโลกนี้ เข้าไปหาสมณะหรือพราหมณ์แล้ว ย่อมปวารณาว่าขอท่านจงบอกปัจจัยที่ต้องประสงค์ เขาถวายปัจจัยที่ปวารณาไว้ตามที่ประสงค์ ถ้าเขาเคลื่อนจากอัตภาพนั้นมาสู่ความเป็นมนุษย์นี้ เขาทำการค้าขายอย่างใดๆ เขาย่อมได้กำไรตามที่ประสงค์
(4) บุคคลบางคนในโลกนี้ เข้าไปหาสมณะหรือพราหมณ์แล้ว ปวารณาว่าขอท่านจงบอกปัจจัยที่ต้องประสงค์ เขาถวายปัจจัยที่ปวารณาไว้ยิ่งกว่าที่ประสงค์ ถ้าเขาเคลื่อนจากอัตภาพนั้นมาสู่ความเป็นมนุษย์นี้ เขาทำการค้าขายอย่างใดๆ เขาย่อมได้กำไรยิ่งกว่าที่ประสงค์
ดูกรสารีบุตร นี้แลเป็นเหตุเป็นปัจจัยเครื่องให้บุคคลบางคนในโลกนี้ ทำการค้าขายขาดทุน นี้เป็นเหตุเป็นปัจจัยเครื่องให้บุคคลบางคนในโลกนี้ ทำการค้าขายไม่ได้กำไรตามที่ประสงค์ นี้เป็นเหตุเป็นปัจจัยเครื่องให้บุคคลบางคนในโลกนี้ ทำการค้าขายได้กำไรตามที่ประสงค์นี้ เป็นเหตุเป็นปัจจัยเครื่องให้บุคคลบางคนในโลกนี้ทำการค้าขายได้กำไรยิ่งกว่าที่ประสงค์
อ่านแล้วลองพิจารณาดูว่าเราได้ปวารณาอะไรไว้กับพระสงฆ์หรือนักบวชว่าจะถวายปัจจัยหรือสิ่งของอะไรต่างๆ แต่ภายหลังอาจลืมเพราะอาจมีงานมากมีภารกิจมากเลยไม่ได้ทำตามที่ได้บอกกล่าวท่านไว้ หรือใครบนบานศาลกล่าวสาบานอะไรกับใครไว้ก็ควรไปแก้บนตามที่ได้ลั่นวาจาไว้ แม้พระสงฆ์หรือสิ่งที่เราสาบานไว้จะไม่ได้ติดใจอะไร แต่จะมีผลทำให้การทำมาค้าขายขาดทุนหรือได้กำไรได้ ไม่ต้องรอถึงชาติหน้า ผลกรรมบางอย่างจะตามสนองในชาตินี้
พระมหาบุญไทย ปุญญมโน
21/07/53