คนไทยส่วนหนึ่งกำลังเรียกร้องประชาธิปไตยเป็นเวลาหลายวันมาแล้ว แต่ทิเบตเรียกร้องเอกราชเพื่อปกครองตนเองจากประเทศจีนเป็นเวลานานติดต่อกันห้าสิบปี เริ่มต้นจากปีพุทธศักราช 2502 ที่องค์ดาไลลามะลี้ภัยที่อินเดีย รัฐบาลจึงมอบเมืองธรรมศาลาให้เป็นที่พักพิง ทั้งๆที่ตอนนั้นเมืองธรรมศาลาได้ชื่อว่าเป็นเมืองที่มีแผ่นดินมากที่สุด แต่เมื่อองค์ดาไลลามะนำพาชาวทิเบตไปพักอาศัย ปัจจุบันเมืองธรรมศาลาได้กลายเป็นเมืองท่องเที่ยวที่มีนักท่องเที่ยวมาเยือนไม่ได้ขาด
มีช่วงหนึ่งที่หลวงตาไซเบอร์ไปจำพรรษาที่เมืองธรรมศาลา ประเทศอินเดีย เมืองนี้เป็นที่ตั้งของสำนักงานรัฐบาลพลัดถิ่นของทิเบต องค์ดาไลลามะ องค์ที่ 14 ประมุขทางศาสนจักรและอาณาจักรของทิเบตประทับอยู่ที่นี่ องค์ดาไลลามะมักจะมาพบปะกับผู้คนเสมอ บางครั้งเสด็จมาพระองค์เดียวเป็นการส่วนพระองค์ มานั่งที่ห้องสมุดใหญ่เหมือนพระหลวงตาธรรมดา ถ้าคนไม่เคยรู้จักก็จะต้องคิดว่าหลวงตามานั่งอ่านหนังสือตามปกติ
ช่วงนั้นมีเวลาว่างจึงพยายามศึกษาค้นคว้าเรื่องเกี่ยวกับทิเบตหลายเรื่อง ในขณะเดียวกันก็ศึกษาภาษาทิเบตไปด้วย โดยเข้าเรียนประจำทุกวัน จนอ่านและเขียนได้บ้าง เพื่อฝึกภาษาอังกฤษไปด้วยจึงได้ลองแปลหนังสือได้หลายเล่ม เล่มหนึ่งเป็นหนังสือเล่มเล็กๆ ใช้ชื่อว่าเพลงรักของดาไลลามะองค์ที่ 6 เสียดายที่ทำต้นฉบับหาย จึงไม่ได้นำสำนวนภาษาอังกฤษมาเทียเคียง พระสงฆ์ที่ดำรงตำแหน่งสูงสุดของประเทศยังมีจินตนาการเขียนบทกวี ซึ่งเป็นบทกวีที่ได้รับการวิพากย์วิจารณ์มากที่สุดในทิเบต ลองอ่านดูอาจได้รับควางสงบได้บ้าง
เพลงรักของดาไล ลามะ องค์ที่ 6 แห่งทิเบต
1
ดวงจันทราโผล่พ้นหุบผาทางบูรพาทิศ
ประดุจใบหน้าแสนงามที่กำลังโปรยยิ้ม
แต่ความงามที่ประทับในหัวใจข้าฯ
คือดวงหน้าที่แย้มยิ้มของคนรัก
2
ความหนุ่มแตกหน่อเมื่อวันวาน
แต่วันนี้หลุดลอยไปเหมือนฟางแห้ง
เมื่อยามที่ความแก่ชรามาเยือน
ก็เหมือนกับคนเมาที่น้าวคันศรไปทางทิศใต้
3
ถ้าเพียงแต่ข้าได้วิวาห์
กับโฉมสคราญที่ข้าฯ รัก
คงสุขสันต์กว่าได้รับอัญญมณี
ข้า ฯ ควรจะเป็นเจ้าของที่นอนที่ลึกล้ำที่สุดประดุจมหาสมุทร
4
เธอมีกลิ่นกายที่หอมหวน
หวานใจของข้าฯ ราชินีแห่งถนนหลวง
เหมือนพลอยขาวที่ไร้ค่า
แม้จะถูกค้นพบ, แล้วก็จำต้องโยนทิ้งไป
5
ตราบใดที่ลูกสาวเจ้าของบ้าน
ยังเปล่งปลั่งสวยงามด้วยวัยสาว
ก็เหมือนกับการโหยหาลูกพีช (ลูกท้อ)
ที่กำลังสุกปลั่งอยู่บนต้นที่สูงลิบลิ่ว
6
ข้าฯ มิอาจหลับไหลได้ตลอดราตรี
เพราะกำลังจมอยู่ในห้วงสเน่หา
เอ่อล้นไปด้วยอารมณ์ความรู้สึก
ที่อ่อนล้าและสิ้นเรี่ยวแรง
เพราะตลอดทิวาวารที่ผ่านมา
ข้า ฯ มิได้พบหน้าสุดที่รักเลย
7
บุปผาบานแล้วก็โรยรา
แต่มิได้ทำให้หมู่ภมรเศร้าโศกเสียใจ
พรหมลิขิตกำหนดชีวิตของเธอและฉัน
ให้จำพรากจากกัน
แต่ก็มิได้ทำให้เราต้องร้องไห้คร่ำครวญ
8
หยดน้ำค้างเกาะตัวบนดอกไม้
ส่องประกายระยิบระยับ
และเมื่อกระแสลมหนาว
พัดผ่านไปทางตอนเหนือ
ความหนาวเย็นจะต้องย้อนกลับมาอีกครั้ง
เพื่อขับไล่หมู่ภมรให้หนีไปจากมวลบุปผา
9
เพราะความอาลัยรักในทะเลสาบ
หงส์จึงเนาอยู่ในนั้นเป็นเวลาแสนนาน
แต่เมื่อหิมะแผ่คลุมทั่วทะเลสาบ
หงส์ก็ต้องจำใจอำลา
ด้วยความเศร้าโศกาอาลัย
10
ม้าไม้ถึงจะไร้ความรู้สึก
ก็ยังอดชำเลืองแลถึงสิ่งที่ผ่านมาไม่ได้
แต่สุดที่รักของข้าฯ ไร้ความกตัญญู
ไม่เคยชำเลืองแลมาที่ข้าฯ เลย
11
ข้าฯ ได้ชักธงบูชาขึ้นสู่ยอดเสา
เพื่อความโชคดีมีชัยของสุดที่รัก
เป็นเครื่องพิทักษ์ป่า อโจ เชลโง
อย่าได้เหยียบย่ำธงแห่งโชคชะตาของเธอเลย
12
น้ำฝนหลั่งลงชะโลมดิน
เพลงรักเขียนด้วยสีขาวดำ
ความรักไม่อาจเขียนออกมาได้
แต่จะจารึกอยู่ภายในหัวใจตราบนานเท่านาน
13
เอกสารที่ถูกประทับตราตามกฎหมาย
ไม่สามารถกล่าวถ้อยคำที่คมคายได้
แต่ตราประทับ(มุทรา)ในหัวใจ
เต็มไปด้วยความจริงและยุติธรรม
14
ดอกฮอลลิฮอกเบ่งบานแล้วก็โรยรา
เหมือนเครื่องสักการะเหนือแท่นบูชา
มิได้ปล่อยให้ผึ้งหนุ่มสีน้ำเงินอยู่เบื้องหลังเลย
โปรดนำข้า ฯ เคียงคู่ไว้กับเธอ
เหนือแท่นบูชา
15
ถ้าข้าฯ ถูกคนรักขโมยหัวใจไป
จะสละโลกเพื่อธรรมอันศักดิ์สิทธิ์
ความหนุ่มของข้าฯ
จะเป็นการแสวงหาที่ยาวนาน
ด้วยการปลีกตัวในมรดกธรรม
16
ตัวข้าฯ มีความโน้มเอียงไป
เพื่อศึกษาหลักธรรมคำสอนของลามะ
แต่ภายในจิตกลับเก็บซ่อนความลับ
ที่ครุ่นคิดคำนึงถึงแต่สุดที่รักไว้
17
แม้ว่าในขณะที่กำลังบำเพ็ญสมาธิภาวนา
ใบหน้าของลามะก็ไม่เคยปรากฏต่อสายตาเลย
แต่สิ่งที่ปรากฏขึ้นครั้งแล้วครั้งเล่า
กลับเป็นใบหน้าที่กำลังแย้มยิ้มของคนรัก
18
ถ้าหากข้าฯ ปฏิบัติสมาธิเพื่อมุ่งต่อธรรมะ
อย่างเอาจริงเอาจัง
เหมือนที่ได้ใคร่ครวญถึงคนรัก
ข้าฯ คงจะได้บรรลุธรรม
ในชาตินี้อย่างไม่ต้องสงสัย
19
หิมะบริสุทธิ์แห่งดัคปะ เชลริลล์ **
ดินแดนอันศักดิ์สิทธิ์
หยาดน้ำค้างที่ล้ำค่า
บนยอดหญ้า แห่ง นาคา-วัชระ
ทิพยโอชะจากอาหารทิพย์
ความตื่นเต้นเร้าใจในรสสุราที่เยชิ ขันโดร
การจุติใหม่ก็เหมือนกับสาวบริสุทธิ์ที่น่าลุ่มหลง
จะเฝ้ารักษาผู้ดื่มกินจากการเกิดใหม่
ในภพที่ต่ำกว่า
ถ้าดื่มสุราทิพย์ด้วยจิตทัศนะที่ถูกต้อง
(**ตามทัศนะของนักวิชาการชาวทิเบต บอกว่าเพลงบทนี้ เป็นการแปลที่ผิดไปจากความหมายของบทเพลงที่สูงส่ง เพลงบทนี้คือตันตระอันบริสุทธิ์ และเป็นการเปิดเผยบางส่วนด้วยความเชี่ยวชาญในตันตระของซังยัง กยัตโส)
20
เมื่อบุญวาสนาของข้าฯ คือความดี
เมื่อข้าฯ ชักธงที่เป็นศุภมงคลฤกษ์ขึ้น
หญิงสาวที่ถือกำเนิดขึ้นในตระกูลที่สูงส่ง
เชื่อเชิญข้าฯ ไปที่บ้านเธอ
21
ด้วยรอยยิ้มที่หวานหยาดเยิ้ม
เชิญชวนนักดื่มเข้าร้านสุรา
หางตาที่เธอชำเลืองมา
บอกว่าเธอรักฉัน
22
เสน่ห์ที่ตรึงใจ
ดึงดูดข้าไว้
มีเพียงมัจจุเท่านั้นที่จะทำให้เราพรากจากกันได้
เธอเคยกล่าวไว้ว่า
ชาตินี้เราจะไม่พรากจากกัน
23
ที่รักแม้ข้า ฯจะสิ้นหวัง
แต่ก็ยังมีความฝัน
ข้า ฯ สวดมนตร์ปฏิบัติธรรมเพียงเดียวดาย
ในสำนักฤาษีไพร
แต่จิตข้า ฯ กลับโผบินไปหาเธอ
24
รอยยิ้มหวานของเธอ
ได้ขโมยหัวใจในวัยหนุ่มของข้าไป
ถ้าเธอรักฉันจริง
ให้สัญญากับข้า ฯ ได้ไหม
ว่าฉันจะอยู่ในส่วนลึกแห่งจิตใจของเธอตลอดไป
25
ข้า ฯ คือนายพรานที่ถูกคุมขัง
ยิ ทรอก ลาโม นางฟ้าที่ทรงเสน่ห์น่าลุ่มหลง
แต่ นอร์จาง กยาลู ผู้ทรงอำนาจในมวลมนุษย์
ได้ช่วงชิงเธอไปจากฉันแล้ว
26
เมื่อข้า ฯ มีอัญญมณีเป็นสมบัติมากมาย
ข้า ฯ ก็ไม่เคยสนใจในคุณค่าของมันเลย
แต่เมื่ออัญญมณีถูกขโมยไป
กลับทำให้ข้าซึมเศร้าและตกตะลึง
คุณค่าอันบริสุทธิ์พึ่งผุดขึ้นมาในใจข้า ฯ
27
โอ้ สุดที่รักของข้า
ได้ถูกผู้อื่นตกแต่งไปแล้ว
ข้า ฯ จึงได้แต่เศร้าโศกยาวนาน
ความผิดหวังทำให้กายข้าซูบผอมลง
28
ในความฝันที่มักเกิดขึ้นเสมอ
ข้า ฯ ได้มองเห็นสุดที่รักทอดทิ้งข้าไป
เทพยากรณ์บอกว่าข้า ฯ ต้องค้นหา
อีกไม่นานก็จะพานพบ
29
ถ้าหากสตรีสาวจะรักษาพรหมจรรย์ไว้ตลอดไป
สุราก็จะต้องรินไหลไปตลอดกาล
ร้านสุราคือสวรรค์สำหรับข้า ฯ
เพราะว่าข้า ฯ พอใจในรสสุรา
30
มารดาให้กำเนิดหญิงสาว
หรือว่าเธอกำเนิดมาจากต้นไม้
ความรักของเธอเบ่งบานไม่นานก็เหี่ยวเฉา
เหมือนดอกรักบานแล้วไม่นานก็โรยรา
31
โอ ที่รักของข้า ฯ
ข้า ฯ เกิดมาในตระกูลที่จนยาก
ปีเดือนยังคงเคลื่อนผ่านไป
แม้เธอจะพยายามซ่อนเร้น
ประดุจสุนัขจิ้งจอกในหุบเขาก็ตาม
32
กับดักและบ่วงบาศก์อาจจับ
ม้าป่าที่วิ่งอยู่ตามหุบเขาได้
ไม่มีสิ่งใดแม้แต่มนตร์มายา
ที่จะผูกมัดใจข้า ฯ มิให้รักเธอได้
33
ปีกนกอินทรีย์
กระแสลมและชะง่อนผาอันน่ากลัว
เล่ห์เหลี่ยมหรือมายาใด
คอยรบกวนรังควนใจข้า ฯ โดยไม่เลิกรา
34
เมฆาสีชมพูระเรื่อ
เหนือราวป่าที่ปลุกคลุมไปด้วยน้ำแข็ง
คอยร้องทักทาย
ผู้ที่บำเพ็ญตนประดุจพระ
เป็นศัตรูผู้ซ่อนเร้นแห่งธรรมะ
35
เหนือพื้นผิวที่เต็มไปด้วยความเจ้าเล่ห์ ในก้นบึ้งหัวใจที่เย็นเยียบ
มิอาจปล่อยม้าให้วิ่งไปได้
สู่มนตร์มายาของคนรักที่อยากจะพบพาน
มิอาจเปิดเผยความรักนี้ได้
36
พระจันทร์ในค่ำคืนนี้
เป็นจันทร์วันเพ็ญ
แต่เจ้ากระต่ายป่า *
ดูเหมือนกับไร้วิญญาณ
* ชาวทิเบตมีความเชื่อว่ากระต่ายป่าอาศัยอยู่ในดวงจันทร์
37
เดือนนี้จันทร์ลับหาย
แต่เดือนหน้าจันทร์จะกลับมาเยือนอีก
ที่รัก ฉันจะได้พบเธอ
ในเดือนหน้าเมื่อพระจันทร์โผล่มาเยือนอีก
38
ริรับ ลุนโป ภูเขาศูนย์กลางจักรวาล
มั่นคงและไม่เคยหวั่นไหว
แม้สุริยะและจันทราจะเคลื่อนผ่านไป
ด้วยความสัตย์ซื่อและไม่เคยหลงทางเลย
39
วันนี้พระจันทร์ขึ้น 3 ค่ำ
สุดที่รักของข้า ฯ สวมชุดขาวบริสุทธิ์
แต่ในวันขึ้น 15 ค่ำ
ได้สาบานว่า
จะพบกันด้วยความโปร่งใสบริสุทธิ์
40
ดอร์เจ โชสกโยง ผู้เป็นเลิศเหนือสิ่งอื่นใด
เทพพยากรณ์ ผู้เปิดเผยวิญญาณขั้นที่สิบ
ถ้าหากเจ้ามีพลังเหนือมนุษย์จริง
โปรดกำจัดศัตรูแห่งธรรมะด้วยเถิด
41
นกดุเหว่าบินกลับมา
จากทุ่งราบโมนอีกครั้ง *
นำเอาน้ำฝนมาสู่ทุ่งที่แห้งแล้ง
ข้า ฯ ได้พบสุดที่รัก
รู้สึกสบายใจและสันติสุข
42
หมาป่าแต่ละประเภท
สามารถนำมาฝึกให้เชื่องได้ด้วยเนื้อและอาหาร
แต่แม่เสือสาวแห่งร้านสุรา
ยังคงโหดร้ายและต่อต้านอยู่เช่นเดิม
* กล่าวถึงเมืองตะวัง ในตอนเหนือของอินเดีย บ้านเกิดของดาไล ลามะ องค์ที่ 6
43
แม้ดวงดาราบนท้องนภา
ก็สามารถคาดคำนวณได้
ด้วยหลักวิชาโหราศาสตร์
กายที่น่าทะนุถนอมของเจ้า
เหมือนห้วงมหาสมุทรที่คาดคำนวณไม่ได้
ลึกล้ำสุดหยั่งคาด
44
สุดที่รัก ข้า ฯ ได้พบเธออย่างลี้ลับ
ในราวป่าทางหุบเขาตอนใต้
ณ มุมที่มีเสียงซุบซิบ แม่นกแก้วที่ช่างเจรจา
เธอต้องเก็บรักษาเรื่องรักระหว่างเรา ไว้เป็นความลับ
45
ในเมืองลาซามีฝูงชนมากมายล้วนแต่โฉดเขลา
ส่วนในเมืองซุงยัล ทุกคนมีเสน่ห์และน่ารัก
โอ้ หวานใจของข้า เธอช่างอยู่ไกลแสนไกลนัก
เนาอยู่ในหุบเขาซุงยัลอันไกลโพ้น
46
สุนัขเฒ่าเฝ้าบ้าน
มักมีเล่ห์เหลี่ยมจัดมากกว่ามวลมนุษย์
มันไม่เคยบอกใคร
ยามสายัณห์ออกล่าเหยื่อ รุ่งอรุณจึงย้อนกลับมา
47
ในราตรีหิมะโปรยปราย
เมื่อมองหาหวานใจ
บัดนี้ความลับปิดบังไว้ไม่อยู่แล้ว
เพระรอยเท้าที่กดประทับบนพื้นหิมะ
48
เมื่อข้า ฯ อยู่ในโปตาลา
ข้าคือ ริกดซิน ซังยัง กยัตโส
แต่เมื่อท่องเที่ยวไปในเมืองลาซาและโซล
ข้า ฯ ก็คือดังซัง วังโป คนเสเพล
49
คนรักกำลังรอคอยข้า ฯ อยู่บนเตียง
ข้า ฯ พ่ายแพ้ต่อความอ่อนโยน หวานละมุน
และกายที่อ่อนนุ่มของนาง
เธอมาเพื่อใช้เล่ห์มายาหลอกลวงข้า ฯ
และได้ปลดเปลื้องเสื้อผ้าแห่งคุณธรรมของข้าฯทิ้งไป
50
เธอถอดหมวกที่สวมอยู่บนศีรษะออก
ห้อยไว้เหนือปอยผมทางด้านหลัง
บอกกล่าวคำอำลาเอื้อนเอ่ยว่า
“ช่างเป็นเรื่องที่เศร้าสลดนัก
ที่ต้องกล่าวคำอำลา
แต่ไม่ต้องเศร้าโศกหรอกที่รัก
การลาจากกันในวันนี้
ก็เพื่อจะได้พบกันในวันหน้า”
51
ลูกศรยิงไปยังเป้าหมาย
สุดท้ายก็ต้องตกลงยังพื้นโลก
แต่เมื่อได้พบคนที่ข้า ฯ รัก
หัวใจข้า ฯ โบยบินไป ไม่เคยย้อนกลับมาอีกเลย
52
นกยูงจากอินเดียตะวันออก
นกแก้วจาก คง โป ดินแดนอันแสนไกล
แม้จะกำเนิดในประเทศที่แตกต่างกัน
แต่ในที่สุดก็ได้มาพบกัน
ในลาซาดินแดนอันศักดิ์สิทธิ์
53
มหาชนนินทาว่าร้ายข้า ฯ
ข้า ฯ เศร้าโศกใจในเรื่องที่เกิดขึ้น
ข้า ฯ ได้รับขั้นตอนที่บางเบาเพียง 3 ระดับ
และเนาในร้านสุราพร้อมกับภรรยาลับ
54
ต้นหลิวหลงรักนกกระจอก
นกกระจอกหลงไหลในต้นหลิว
ต้นหลิวและนกกระจอก
ต่างก็มีความรักต่อกันและกัน
แต่ทว่าเจ้าเหยี่ยวเฒ่าเจ้าเล่ห์
กลับหลงไหลในนกกระจอก
55
ชีพนี้แสนสั้นนัก
เราได้แบ่งปันความสุขแก่กันและกัน
ขอให้เราจงมีความหวังที่จะได้พบกันอีก
พร้อมด้วยความเป็นหนุ่มสาวในชาติหน้า
56
แม่นกแก้วที่ช่างเจรจา
ได้โปรดหยุดปากของเจ้าไว้
ปล่อยให้นกทรัสในป่าหลิว
ได้ร้องเพลงเพื่อข้า ฯ บ้างเถิด
57
แม้ว่าที่ด้านหลังจะมีหนามที่แหลมคม
แต่ลูกแอปเปิลที่อยู่เบื้องหน้ากำลังสุกปลั่งเต็มที่
ถึงแม้พงหนามจะน่ากลัวเพียงใด
แต่ข้า ฯ ได้ตัดสินใจแน่วแน่แล้ว
ที่จะคว้าเก็บพวงองุ่นที่เบื้องหน้า
58
นกกระเรียนขาว
ให้ข้า ฯ ยืมปีกของเจ้าหน่อยเถิด
ข้า ฯ จะไม่บินไปไกลนักหรอก
เมื่อถึงไลทางแล้ว จะย้อนกลับมา
59
พญายมราช
ผู้เป็นกระจกเงาแห่งกรรมของข้าเอ๋ย
ข้า ฯ กำลังอยู่ในภาวะแห่งมรณะ
ท่านต้องตัดสินและพิพากษาอย่างเป็นธรรม
ณ ที่นี่ ขณะที่ข้า ฯ ยังมีชีวิตอยู่
ข้า ฯ ยังไม่เคยได้รับการพิพากษาคดีเลย
หมายเหตุ: เนื่องจากในช่วงนั้นยังใช้กล้องถ่ายภาพที่ใช้ฟิล์ม ยังหาม้วนฟิล์มไม่พบ จึงได้หาภาพประกอบเท่าที่พอจะหาได้จากกล้องดิจิตอล อาจจะไม่เกี่ยวข้องกับเนื้อหาเลยก็ได้ (ทุกภาพถ่ายเองไม่สงวนลิขสิทธิ์)
คำสารภาพของผู้แปล
เพลงรักของดาไล ลามะองค์ที่ 6 เล่มนี้แปลจาก "Songs of the Sixth Dalai Lama" โดย K. Dhondup ถ่ายทอดจากภาษาทิเบตเป็นภาษาอังกฤษ ฉบับที่ห้องสมุดเอกสารสำคัญและงานนิพนธ์ของทิเบต ที่เมืองธรัมศาลา อินเดียจัดพิมพ์เป็นครั้งที่สาม
เพลงรักของดาไล ลามะได้รับการการแปลสู่ภาษาอังกฤษในหลายชื่อหลายสำนวน เช่น
Love songs of the Sixth Dalai Lama by Yu Dawachuan
Love songs and Proverbs of Tibet by Marion H. Duncan
Songs of the Sixth Dalai Lama by K. Dhondup
The Blue Winged Bee by Peter Whigkam
Wings of White Crane by Gary Houston
The Riddle of Love by Thubten Jime Norbu and Collin Turnbull
นอกจากนั้นยังได้รับการแปลสู่ภาษาต่างๆ อีกหลายภาษา แต่ละฉบับก็จะมีความหมายแตกต่างกันไปบ้าง ต่างก็อ้างว่าเป็นฉบับที่มีความหมายที่ถูกต้องใกล้เคียงกับต้นฉบับภาษาทิเบตมากที่สุด แต่เหตุที่ผู้แปลได้นำเอาฉบับห้องสมุดและงานนิพนธ์แห่งทิเบตมาแปล ก็เพราะว่ามีภาษาทิเบตกำกับไว้ทุกบท ผู้แปลใช้อ่านประกอบการเรียนภาษาทิเบตในขณะที่ศึกษาและพักอยู่ที่เมืองธัมมศาลา อินเดีย ฤดูหนาวปลายปีพุทธศักราช 2543 ซึ่งได้สอบทานกับผู้รู้หลายท่านต่างก็ยอมรับว่าใกล้เคียงกับต้นฉบับเดิม
ดาไล ลามะเป็นตำแหน่งผู้นำทางการเมืองและศาสนาสูงสุดของทิเบต ปัจจุบันมีดาไล ลามะองค์ที่ 14 เป็นผู้นำที่ลี้ภัยการเมืองและจัดตั้งรัฐบาลพลัดถิ่นที่เมืองธัมมศาลา รัฐหิมาจัลประเทศ ประเทศอินเดีย เชิงเขาหิมาลัยอันหนาวเย็นและเงียบสงบ
การแปลโคลงที่ไม่มีรูปแบบออกเป็นภาษาไทย ซึ่งมีฉันทลักษณ์หลายอย่าง ทั้งโคลง ฉันท์ กาพย์ กลอน เป็นต้น ผู้แปลได้ทดลองแปลเป็นกลอน 8 และกาพย์ยานี 11 แต่เมื่อนำมาอ่านอีกครั้งจึงเห็นว่าเนื้อหาบางอย่างขาดหายไป บางอย่างเพิ่มเข้ามาอย่างไม่จำเป็น เพียงเพราะต้องการรักษาสัมผัสทางฉันทลักษณ์ จึงได้ลองแปลเป็นภาษาธรรมดา(ร้อยแก้ว) ที่อ่านง่ายและเข้าใจง่ายโดยไม่ต้องตีความอีก ซึ่งเป็นไปตามเจตนารมณ์ของผู้แต่งคือดาไล ลามะ องค์ที่ 6 ที่เขียนออกมาอย่างที่คิด จึงเป็นภาษาง่ายๆ แต่มีความหมายที่แฝงเร้น ถ้าคนธรรมดาอ่านก็จะกลายเป็นเพลงรักระหว่างหนุ่มสาวธรรมดา แต่ถ้านักการศาสนาอ่านก็จะต้องตีความหมายที่แฝงเร้นออกมากลายเป็นศาสตร์ที่ลี้ลับ
ตามนิยามแห่งความหมายของพระพุทธศาสนานิกายตันตระ ดังเช่นคำว่า Beloved (n) บุคคลผู้เป็นที่รัก,คนรัก Beloved (adj) อันเป็นที่รัก แปลมาจากภาษาทิเบตว่า "ยิด" ที่มีความหมายได้หลายอย่างคือ แปลว่าสติปัญญา,จิต,พลังแห่งจินตนาการ,อารมณ์ความรู้สึก,สุดที่รัก, คนรัก เป็นต้น เมื่อแปลจากภาษาทิเบตสู่ภาษาอังกฤษโดยใช้คำว่า Beloved จึงต้องแปลเป็นภาษาไทยว่าสุดที่รัก,คนรัก ตามต้นฉบับภาษาอังกฤษ แต่ถ้าแปลจากต้นฉบับภาษาทิเบตสู่ภาษาไทยโดยตรง ข้าพเจ้าจะแปลว่าสติปัญญาหรือจิต ซึ่งเนื้อหาของบทเพลงจะเปลี่ยนไปทันที โดยมีความหมายใหม่ในพุทธตันตระอันลึกลับตามที่ผู้ประพันธ์ซึ่งเป็นลามะได้ปฏิบัติอยู่โดยตรง
ตามบันทึกทางประวัติศาสตร์ที่เป็นทางการ ดาไล ลามะ องค์ที่ 6 หายสาบสูญไปที่ทะเลสาบแห่งหนึ่ง บ้างก็ลือกันว่าพระองค์ถูกฆาตกรรม, แต่ตามคำเล่าขานชาวบ้านส่วนมาก
มีความเชื่อว่าพระองค์ได้ดำเนินชีวิตเยี่ยงโยคีตามภูผาป่าเขาทั่วประเทศทิเบต ชาวบ้านจึงมีเรื่องเล่าขานเกี่ยวกับพระองค์หลายเรื่องหลายรส ส่วนประชาชนอีกกุล่มหนึ่งยืนยันว่าพระองค์ใช้ชีวิตเยี่ยงคนธรรมดาที่หุบเขาแห่งหนึ่ง จนกระทั้งถึงแก่มรณกรรมในเวลาต่อมาอีกหลายปี แม้แต่ชีวิตของพระองค์ก็ยังลึกลับยากที่จะเข้าใจ เดี๋ยวหาย เดี๋ยวเล่าลือว่าถูกฆาตรกรรม ประเดี๋ยวก็ปรากฏตัวที่นั่นที่นี่ ดังนั้น เพลงรักของพระองค์ จึงเป็นเรื่องที่น่าศึกษา อันจะเป็นส่วนหนึ่งที่สะท้อนให้เห็นถึงวิถีชีวิตของผู้ที่เคยดำรงตำแหน่งสูงสุดทั้งทางการเมืองและศาสนจักรในเวลาเดียวกัน
พระมหาบุญไทย ปุญญมโน
แปลจบ 04/07/44
แก้ไขปรับปรุงใหม่ 17/03/53